101 Kachin Ranger gaw 1943-1944 ning hta Dukaba Bagetdiyah Tang Ji hte Mungga Du ni mung bawng nna Dun Hkung hte Kasen Bum kaw hpaw hpang wa ai rai nga. Du Kaba Lazum Tang Ji Bagetdiyah tsun ai gaw “ya gaw Japan ni gaw mungkan e chyam bra bang wa, roi rip zingri zingrat bang wa ai majaw tinang a mungdan, tinang a lamu ga, tinang a mungdaw tinang makawp maga la ra sai. Dai majaw anhte Jinghpaw ni daini nta kaw marai (2) nga yang (1) mi shang na. Marai langai ngai sha nta nga na, nga manga hpyenla galaw nna tinang a mungdan hte tinang mungdaw ni hpe makawp maga la ra sai” nga nna hpaw hpang wa ai re. Dai kaw nna Japan gasat mat wa sai. Anhte manaw manang ni, Du Kaba ni tsun ai gaw anhte Jinghpaw ni Kachin Ranger ndai hta hpyenla Mun (2) jan ai da. Ningbaw gaw American wa re. American ningbaw Du Kaba Jack Gam wa rai nna, dai a n-pu e gaw Tang Ji wa hte Mungga Tu re. Jinghpaw ni hta e shingrai nna shanhte gaw “ndai ra mara ma hkra anhte lajang ra sai” nga nna woi galaw hpang wa sai rai nga ai. Anhte amyusha ni Jinghpaw mun (2) jan lawm ai nga nna tsun ai. Ammerican Du Kaba Jack Gam wa shi a n pu na, Peter Lucking ngu ai wa gaw Jinghpaw ga grai chye mat ai. Shingrai nna shanhte hte anhte Jinghpaw ni gaw kahpu kanau pi rai sai yaw nga nna tsun ai. Kachin Ranger hta Anhte dap ni mun (2) jan hte kaga Two Twenty ni hte Manmaw Dap ni pawng yang gaw mun (3, 4) rai na re. Japan ni hpe anhte bum ga hku nna layang ga hku nna American, English ni hte pawng nna Myen mung ting ngut hkra anhte gasat lai wa, makawp maga lai wa sai rai nga.
May Myo Two Twenty ni hte Manmaw ni hte pawng dai de gaw English ni Jinghpaw gaw grai rawng ai raitim mung dai gaw English Dap ni rai nga ai. Anhte Ranger ni hkrai Bn. (5) dap ba (5) hpaw ai rai nga. Dai kaw nna Mungdan makawp ma galai wa sai rai nga. Ngai gaw Namhkam gasat ai shaloi, American nbungli bawm jahkrat ai. Shana de bawm kaba di hkrat wa ai, ngai pa nga ai makau kaw, bawm kaba di hkrat wa ai. Ga hte hpa hte bawm kaba nsa hte dawng 7-8 daram hta tsan ai kaw hkra rai mat nna, ngai n dum mat ai. Hkyinghkum hkum (2) daram rai yang gaw ngai dum wa ai. Dai shaloi manang wa gaw htaw…. grai tsan kaw rai nga. Ngai shamawt wa jang gaw ngai a manang wa gaw, “E…. nang gaw si sai nhten aq ngu, ya bai hkrung wa sai i?” nga ngai hpe daihku tsun ai. Dai zawn rai (2) lang byin ga ai. Lahkawng lang tsun ga ai. Japan ni a ‘Nai Lung’ ngu ai Myen mung hta kaba htum, hpyen dap dai gasat ai shaloi mung kalang byin ai. American hpyen du wa gaw ngai hpe grai mau mat ai. Dai shaloi n si mat ai.
Shi ngai hpe pawn nga nna “heq… heq…” nga, shaga ai. Dum wa ai hte gaw sinat hta hpai nna sa mat wa sai rai nga. Dai majaw ngai gaw ya ndai nar n nah mat wa ai, hpyendap de nga ai dai shaloi loi loi layawng ai na gaw naw na ai. Raitim ya gaw grai n nah mat wa sai. Htep n rai yang n nah mat wa sai. Dai hku byin lai mat wa sai rai nga ai. Dai mabyin gaw malap n lu ai yaq daini du hkra…. Ngai a ndai American ‘Cap’ gup chyawp, atsit kaw machyu gap dinghkren ai hkang bawq ai gaw shara (3) bawq ai. Raitim shan ni n hkra ai. Shoulder Step ngu ai, Jinghpa mung lahpaq kaw nan tawk hprut di mat wa ai. Lahpaq npu hku nna mung pala langai mi lup rai lai mat wa ai. Shingkyit mung hprut, magyi lapran hku nna labu langai mung wawk, Japan ni gap ai dai ram raitim mung Aji gaw ndai shan de pala hkang kachyi mi mung n hkra ai. Karai Kasang hpe chyeju dum ai rai nga. Yaq ngai chye daram nga yang shawng de gaw, anhte Myitkyina kaw Ranger hpyenla magam gun usa, marai (3) re. Langai wa gaw si sai zawn zawn mung nga, atsawm n chye ai. Raitim an (2) gaw asak nawq hkrung ai, kaga de kade mi nawq nga ai gaw ngai mung n chye ai. Ndum chye mat sai hku rai nga. Ngai gaw Dawan Tan ngu ai wa re. Yuzanaq e nga ai. Anhte ndai (101) hpyenla ni hpe gaw Myen mung Shadip Magam hku nna sagawn yu ai mung ngai a prat hta n mu yu ai. Jawq ai lam mung n nga ai. Hpa mung ahkyak n galaw ai zawn zawn, hpang jahtum gaw anhte mung anhte tinang a mungdan tinang makawp maga na sha, n-gun dating rawng nga ai majaw gaw, shanhte n sagawn ai raitimung, ngai apnawng sai bungli hpe tawk hprut galaw mat wa sai rai nga ai. Shanhte daini du hkra hpa n jaw yu ai, hpa n shaga yu ai rai nga ai. Ngai hpyenla galaw sa wa ai na shaloi Hkaila ndai lahpaq e taq maraq nna akyu hpyi ya ai. Htoi La nang ngai hkaiji tsun ai ga, atsawm matsing nna nga u, dai hkan galaw jang nang kade yak tim mung lawt na nga ai. Dai lawt na ngu ai kaw, nambat (1) shani shana Karai Kasang hpe chyeju dum u, akyu hpyi u, (2) mahkawn ma ni hpe jahkrit shama roi rip ai kachyi mi mung hkum galaw, (3) Mung shawa gumgai dingla ma kaji ramma yawng hpe hpyenla rai sai ngu nna kachyi mi mung hkum shut, shanhte gaw hpyenla n re. Mung shawa re dai majaw kachyi mi mung hkum jahkrit, (4) masha ni a arung arai hpe ndai samit na langai mi pi hkum htaq hkum lah da, nang masin machyi ai zawn manang wa mung machyi nga na da, Dai (4) nang galoi mung hkan nga yang kaning re kaw na mung lawt nan nga nna ngai hpe Hkaiji gaw dai hku akyu hpyi dat ya ai. Daini ngai grai dum ai, Ngai ndai zawn rai nga, kade mung kaba, kaning re ai majan ni gap hkat tim, kaning re bawm hkrum sha tim, gap hkrum sha tim, ngai hta hpa n ra ai. Aji a tsunda ai hte maren Karai Kasang a makawp maga ai chyeju ngai hkam sha a hka! Ngu ya du hkra ngai myit let hkamsha nga ai hku rai nga…….
Abung Mahka
