LUNG SENG HTE SENG AI LAM
Ngawla Bum
Daini anhte Jinghpaw myu sha ni nga shanu ai ginra kaw pru nga ai lung seng hte seng nna loi ka tang madun dat ai. Ndai lung seng (Lung tsit) gaw mungkan e Miwa mung, Amerigan mung hte Wunhpawm Myen mung Jinghpaw myu ni nga ai shara masum kaw sha pru ai lam chye lu ai. Ndai mungdan 3 kaw na pyi gaw anhte Jinghpaw ni nga ai shara kaw pru ai lung seng gaw gaja dik htum re lam chye lu ai. Lung seng hpe shawng nhan mu nna manu shadan jai lang chye ai ni gaw hpunau Miwa ni re lam hpe lung seng labau hta hkai da ma ai. Lang ai arung arai, tsawm hpa, hkachyi, ta lahkawn, na tan, ta chyawp myi hte kaga tsawm hpa arung arai ni hpe mung galaw shapraw nna gatrai shawng shatai chye ai mung hpunau Miwa ni re lam chye lu ai. Bai nna lung seng ngu ai hte seng nna htu shaw shapraw ai shara ni gaw U ru hka lam ding- yang rai nga ai Hpakan, Lung hkang, Ginsi hte Ta mahkan hawng pa, Lai sai, Hkam ti, Gwi hka, Taw maw, Gai tsu, Nam hkyi ndai shara grupyin ni hta htu shaw la lu nga ai. Lung seng htu shaw ai lam hta Hka lung, Kawng lung ngu nha hpan 2 nga nga ai. Hka lung kaw mung shi a hpyi nsam hta kan nna hpan amyu myu shamying da nga ma ai. Hka lung kaw hpan 7-8 ram nga ai.
Bai Kawng lung hta mung hpan amyu myu nga ai. Sha- mying ai lam hta Kawng lung gaw grau nna law nga ai. Kawng lung hta shamying da ai hpan 10 jan nga ai. Lung seng hpyi hpe yu nna shamying ai lam n bung ai zawn gata na lung shan tsang madang mung n bung hkat nga ai. Dai hta grau nha Nam (Ntsin) hpe mung hpan amyu myu shamying da ai re. Anhte nkau chye na ai gaw lung seng ngu ai hpe tsit ai chyu shadu ga ai. Lung seng Nam (Ntsin) ngu ai hta tsit ai, hpraw ai, chyang ai, hkyeng ai, htoi ai, lamu tsit nsam, sum- wum pu, shaba pu nsam nga nna nga ai hpe lung seng kung kyang ai ninghkring ni tsun ma ai. Bai nna lung seng hte seng nna shamying shaman ai lam law malawng hpe Miwa ga hte sha- mying da nga ma ai. Lung seng hte seng nna sara n nga ai zawn hkaja na matu n htum ai nga ma ai. Lung seng a manu hpe ja zawn shadawn shadang n nga ai. Lung seng hpaga galaw ai lam hta langai hte langai masu sha hkat ai zawn rai tim gaja wa lung seng galaw na rai jang myit grai hpraw san ra ai. Myit jasat hkam la ai madang tsaw ra ai, sadi sahka hte myit ding hpring ra ai. N gaja ai mying dan dawng mat jang dai wa ai hpaga lam hta ahtu hkra na aloi sha rai nga ai. Masha langai a ja hpaga sutgan hpe lawan dik ai hku galu kaba ja gumhpraw lu shangun ai mung ndai lung seng nan rai nga ai.
LUNG SENG SHAWNG MU AI LABAU KADUN 2
Lung seng hte seng nna, shawng mu akyu jashawn dut mari la ai hte seng ai lam labau hta hpan 2 hku tsun hkai da ma ai. Labau kadun 1 gaw: AD1600- 1800 daram hkan kaw nna Miwa mung hte sinna Gala mung masha ni hpaga yumga htinglet hkat nga sai. Dai zawn Miwa mung masha ni gaw kadi ba sumpan, hpun ru, tsi ru hpun sau zawn re ni dut mari htinglet ai lam hta anhte Jinghpaw mungdaw lung seng pru ai ginra rai nga ai Kansi du ni a ginra Gaida bum, Maji bum, Tang gau, Lung hkang, Laisai lam hpaw lai di let hpaga yumga htinglet ma ai da. Dai zawn hpaga arung arai ni hpe nga gumra ni hta daw byau (An gya) ngu ai mara nna maga mi joi 10 hpra shabung nna daw byau ai rai nga ai. Kalang mi na hpaga la langai gaw gumra daw byau ai hta maga mi de loi tsang mat ai majaw lahkawng maga li nak bung na matu nlung tawng langai hta mara bang dat u ai da. Dai nlung tawng gaw sumtsan sat nna Miwa mung hkawhkam wang du mat wa ai shaloi grai tsawm ai lung tsit rai taw nga ai. Dai majaw Miwa hkawhkam wa gaw dai lung tsit nga ai shara de alaw alam lu htaw la na matu, Jinghpaw mung- daw de dai hpaga la ni hte rau masha laksan shangun shakap shalawm dat nna, lung tsit hkan tam shangun dat ai da. Ndai gaw lung seng hpe shawng mu ai lam labau langai re. Labau kadun 2 gaw: Moi shawng de Hpakan ginra hpe Jeng Reng du ni up sha lai wa masai da. Dai zawn uphkang nga ai ten, lani mi hta Jeng Reng du jan Nawhpwi Tsin gaw shi a salung sala manang jan ni hte rau la- hpaw hpawgoi htat na matu nam mali de shang sa wa yang, ma- gwi hpung ni hte hkrum gatut ai majaw, nam magwi hpung ni lai tawm ma hkra hprawng makoi lagyim taw nna, magwi ni lai ma ai hte pru sa wa yang, magwi wunawng e lai gabye anut kau da ai nlung gaw grai gabrim tsit tsawm ai taw nga ai hpe du jan hte rau salung sala ni mu nna mau mahka mat ma ai da. Shanhte lahpaw htat nna wa ai hte dai lam ni hpe Jeng Reng du wa hpe wa tsun hti dan manu ai. Bai du jan gaw shanhte jawjau ai nat hkungri hkinjawng dung lahkum shatai na manu htuk dum ai lam mung tsun dan u ai. Hpang jahpawt Jeng Reng du wa gaw shi a salung sala ni hpe dai lung tsit hpe hkan sa yu nna, gaja wa hkinjawng wa a dung lahkum shatai na matu htawt sit da shangun masai rai.Ndai gaw lung seng hpe shawng mu ai lam rai nga ai.
LUNG SENG (LUNG TSIT) SHAWNG DUT MARI HPANG WA AI LAM
Shawng e ka tang madun wa sai hte maren, Miwa hkawhkam wa gaw Miwa hpaga la ni gumra daw byau ai kaw lawm wa ai lung Isit hpe mu ai hpang masha shangun nna, Hpakan ginra de lung seng hpe tam shangun nga ai ten hta sha, Jeng Reng du jan Nawhpwi Tsin mung nat hkinjawng dung lahkum hpe da lang dung lahkum bai shatai taw nga ai ten hta dai Miwa hpaga la ni du pru wa masai. Shing rai Miwa hpaga la ni du wa ai ten hta Jeng Reng du wa nta (Htingnu) e n nga taw ai ten rai nga ai. Dai Miwa hpaga la ni gaw du jan a da lang lahkum hpe mu ma yang grai ra marit garut wa nga ma ai. Dai majaw du jan hpe dut jaw na matu n lu nda aput wa ma ai. Du jan mung ndai zawn re nam mali na hta da ai nlung tsit hpe wa dut ya mi chyu nga ai majaw mani mayu ai hte mau ai hte rai nga nu ai. Dai zawn Miwa hpaga la ni mung dengga 300 hte dut ya na chyu nau aput taw nga ai majaw, du jan mung madu wa Jeng Reng du wan nga ai raitim hpa nga na n re ngu sawn nna Miwa hpaga la ni hpe dengga 300 hte dut jaw kau dat nu ai rai. Ndai gaw shawng nhan lung seng tsit hpe hpaga rai hku nna Ndai gaw lung seng hpe shawng mu ai lam rai nga ai.
LUNG SENG (LUNG TSIT) SHAWNG DUT MARI HPANG WA AI LAM
Shawng e ka tang madun wa sai hte maren, Miwa hkawhkam wa gaw Miwa hpaga la ni gumra daw byau ai kaw lawm wa ai lung Isit hpe mu ai hpang masha shangun nna, Hpakan ginra de lung seng hpe tam shangun nga ai ten hta sha, Jeng Reng du jan Nawhpwi Tsin mung nat hkinjawng dung lahkum hpe da lang dung lahkum bai shatai taw nga ai ten hta dai Miwa hpaga la ni du pru wa masai. Shing rai Miwa hpaga la ni du wa ai ten hta Jeng Reng du wa nta (Htingnu) e n nga taw ai ten rai nga ai. Dai Miwa hpaga la ni gaw du jan a da lang lahkum hpe mu ma yang grai ra marit garut wa nga ma ai. Dai majaw du jan hpe dut jaw na matu n lu nda aput wa ma ai. Du jan mung ndai zawn re nam mali na hta da ai nlung tsit hpe wa dut ya mi chyu nga ai majaw mani mayu ai hte mau ai hte rai nga nu ai. Dai zawn Miwa hpaga la ni mung dengga 300 hte dut ya na chyu nau aput taw nga ai majaw, du jan mung madu wa Jeng Reng du wan nga ai raitim hpa nga na n re ngu sawn nna Miwa hpaga la ni hpe dengga 300 hte dut jaw kau dat nu ai rai. Ndai gaw shawng nhan lung seng tsit hpe hpaga rai hku nna dut shalai ai lam rai wa sai.
LUNG SENG HPE SHAWNG HTU SHAW HPANG WA AI LAM
Du jan Miwa lauban ni hpe lung seng dut ya ngut ai hpang shana de Jeng Reng du wa mung bu hkawm ai kaw na bai du wa ra ai. Dai majaw du jan mung Miwa hpaga la ni hpe hkinjawng lahkum shatai ai lung tsit hpe dengga 300 hte dut jaw kau sai lam hpe gabu gara hkap tsun dan u yang, du wa gaw grai mau ai hte masin pawt nga nu ai. Du jan hpe shabyi bye gahpret ya nna: "AWh... Nang gaw ngai chyahkring chyahkra gan hkawm yang la gaji she gan tawn hkra i?" Ngu pawt sindawng nga nu ai. Du wa pawt ai gaw lung tsit lahkum dut ai majaw n rai, dai hpe kam ma n kam ngà nu ai. Dai zawn re nlung tawng hpe mi kadai mana wa dengga 300 jaw nan re. Hpaga lauban ni hte madu jan matut mahkai ra, shut hkat ai majaw jaw da ai gumhpraw chyu shi a myit hta shadu nga nu ai. Du wa hte du jan dinghku n pyaw, ga-li ga-law abye gayat hkrum ai majaw, du jan mung mayu ga de grai myit n pyaw n ngawn hte wa mat sanu ai. Du jan Nawhpwi Tsin mayu ga de pawt shalu let wa mat ai shata 7-8 na ai hpang, dai hpaga lauban ni gaw Jeng Reng du wa a nta htingnu de bai du sa wa mara ai.
Jeng Reng du wa hpe hkrum nna lai sai ten du wa bu hkawm nga ai ten, du jan a da lang lung tsit punghkum hpe du jan kaw na shanhte dengga 300 hte hpyi aput mari mat wa ai lam ni hte dai lung tsit hpe shanhte a Miwa hkawhkam wa grai myit dik dum nga ai majaw, alaw alam bai mari shangun dat ai re lam ni hpe azin ayang tsun sang lang dan wa masai. Dai zawn Miwa lauban ni tsun dan ai hpe na lu ai du wa hku nna du jan hpe grai matsan dum nga ai hta n-ga, lung seng hpe gara shara kaw na la wa ai mung du jan shi sha chye ai re majaw, gahkri Zau Aik hte rau jang htung gasa hkrak shatlit magun hte mayu ga de sa nna, du jan hpe bai sa woi la shangun masai. Du jan Nawhpwi Tsin mayu ga na bai du wa sai hte maren, shi mu tawn da ai lung tsit shara hpe dai Miwa lauban ni hte rau htu hpang wa sai re. Dai shara hpe mung magwi gabye ai hkang kaw na shawng mu la ai lung seng re majaw, Magwi hkang maw ngu shamying ma ai da! Dai hpe aten shaning na wa ai hte maren, Gwi hkang kaw na Gwi hka rai mat wa ai re nga tsun hkai nga ma ai re. Dai shani kaw nna lung seng hpe shawng htu hpang wa ai zawn, dai shani kaw na lung seng ahkun hkanse hpe mung shawng nnan Jeng Reng du ni hta la wa sai rai nga ai.
