LAHPAI NI ZI GA GA WA AI NINGPAWT
Sawk sagawn ai: Marip Tawng
Lahpai Myi Ti Tu hpe sat kau ai lam (1976 ning Yinkyang mare)
Lahtaw ma ni bainam rem ai, shani shagu Lahpai Myi Ti Tu a nta makau mayang hkan sa rem rem rai ma ai da, Myi Ti Tu san ai: "Le ra kadai ma ni law?" , "Anhte Lahtaw ma ni law!" ngu htan sai, shaloi Myi Ti Tu: "Hpa da awh? Lahtaw mayam npe bainam da awh? " Ngu bai tsun htan sai. Hpang shani bainam bai sa rem, Lahpai Myi Ti Tu: "Le ra kadai ma ni law?" ngu bai san jang, "Anhte Lahtaw ma ni law!" Ngu apyaw sha tsun dan sai, raitim Lahpai Myi Ti Tu gaw roi ai ga hku: "Hpa da awh? Lahtaw mayam npe bainam da awh! " Ngu sai, Lahtaw ma ni gaw Myi Ti Tu a ga hpe n na ra nna, kanu gawa ni hpe wa tsun dan sai. Shaloi kanu gawa ni: "Dai zawn nga ai hpe gaw galun sat kau mu!" ngu hkap shala shatu sai. Gaja wa Lahtaw ma ni gaw Lahpai Myi Ti Tu a makau mayang hkan bainam bai sa rem yang, "Le ra kadai ma ni law?" , "Anhte gaw Lahtaw ma ni law!" , "Hpa da awh, Lahtaw mayam npe bainam da awh!" sha anga nga nna, Lahtaw ma ni n na ra ai majaw, Lahpai Myi Ti Tu hpe galun sat kau sai da. Shaloi kanu gawa ni gaw mau ai hte n sat shakre yang majan kaba gasat hkat na chyu rai sai ngu, Lahpai Myi Ti Tu ni nta ting hpe gumli myit hkra sa sat kau masai. Lahpai Shakoi gaw gahpu gayung ni hpe sat kau ai lam na lu nna, wa yu yang amang garai jawng ai chyu she wa mu sai, ma ba ai kaning mung wa shat wakang kaw si mara taw nga ai hpe sa gang gale yu yang, ma kasha gaw n si ai, wakang gata hpa-wat e chyahkrung rawng nga ai, dai hpe sa yan la nna, bau la na ngu ba wa sai.
Dai lam hpe Lahtaw la ni mu na chye nna sat shakre kau na ngu jang, Lahpai Shakoi: "Num sha she re." ngu ma kasha a ja-ku hpe maidang gata maga de dip shakap kau ya nhtawm, num sha she re ngu masu shalawt la lu nu ai. Shing rai nta du wa ai hte num labu shabu, na lakawng shajut ya di bau kaba la sai da. Shing rai, la shabrang kaba rai hkra num labu bu ai hta n-ga, ganawn ai manang raitim num sha ramma ni hte hpun lahpaw la hkawm rai nga kaba wa ai re da. Lahtaw la ni gaw Lahpai La Ring kaba wa jang, shadang sha re chye kau nna, bai sat shakre kau na maw sai, Lahtaw la ni Lahpai Gum Ring La hpe: "Shada gatsu rawng taw nga yang n mai, she htingram kau ga." ngu manau manau na hkyem nna, nga du gaw Lahpai Gum Ring La hpe htau di shangun nhtawm, dai kaw sat kau na hpa-ji daw ai, nga du ntsa de da-lim lahkawng gahtap nhtawm, nga du hpe lagoi hpaw gayawp nna sa dun tawn sai. Gum Ring La gaw kaba ram wa ai hte Lahtaw Magau Roi Shan hte sumtsaw hkat sai da.
Shan gaw kadai gade jahten tim n hka na hku tsawra makyit mahkai tawn ma ai da. Lani mi hta shi a tsawra jan Magau Roi Shan a gahpu ni, manau manau ai kaw Lahpai Gum Ring La hpe nga du htau di shangun ai hte maren, nga du htau di hkyem nga sai, shaloi shi a tsawra jan Magau Roi Shan gaw awhra ga hte: "Agu Gum Ring La e, daini na nga du gaw ntsa de nna n mai gahtam ai, Lahpaw htup ai nga du gata maga de nna gahtam yang she di ai lu." Ngu sai, gaja wa Gum Ring La mung shi a tsaw ra jan a ga hte maren, nga du gata hku htau di kau da nhtawm, manau nhka lam e jung da ai nri sha baw hpai rai hprawng mat wa sai. Shi a tsawra jan Magau Roi Shan mung "Agu Gum Ring La e, nye a pasi law!" Ngu hkan kagat nang mat wa sai da. Mayu Lahtaw la ni gajan Roi Shan hpe hkan shachyut ai nga, Lahpai Shakoi wa ai Maran ni a nta htamung hkan sa gyem madat yu ai lata yup malap mat wa ai kaw, Magau Roi Shan sa mu kau nna, nhku de woi shang wa nhtawm, hpuja shalawng ya, nbaw nnyeng udi tsahku hte hkungga masat nna shabawn dat sai. Dai shani kaw nna Lahpai Gum Ring La hte Magau Roi Shan hkungran poi galaw la rai rau jawm de sha wa masai da. Shan a kasha: La n gam, Shadan wa Lawaw bawm. La nnaw, Lap naw krawn Lahpai. La nla, Lazu La, Kun sun lainam gumdi. La ntu, Sumhpawng, Sumhka ga majoi bum lagaw Hka hku ga de nga ai ni re. La ntang, Madang Aura, Aura Tang zi ga ga hpang ai ni a gaji marum re. Wahpung kawng ngu ai kaw sa nga ai shani kaw nna zi ga ga hpang sai da.
Wahpung kawng kaw kaning rai sa nga ai kun?
Lahpai Gum Ring La si ai shani, Gum Ring La a kasha Langang de na Awang Grawng gaw kanu hpe: "Waw ra chyingbau ngoi ai kadai si ai kun?" ngu san ai shaloi, kanu gaw: "Ningwa Gum Ring La si ai da, nang sa mayu yang sa su." Ngu, u la(ura) langai mi rim gun nna, ndaw e htumbyen kaw sumpyi dum nna sa dung nga ai hpe, gawoi dwi e wa tsun dan sai, shaloi gawoi dwi sa masawp yu yang, shabyi kaw ahkang hkang ai da. Gawoi dwi gaw "Awang Grawng nrai ni?" Nga san ai shaloi, "Rai nngai." Ngu htan jang, gawoi dwi: "Sa sa shang wa ga." Ngu nhku de woi shang wa nna gawoi dwi gashu hpe: "Nang gaw gahpu re, ningwa a mang makoi na jahpu nga tam u." Ngu tsun sai. Gashu Awang Grawng mung jahpu nga tam ai ngu, Wahpung kawng kaw sa du sai da. Dai Wahpung kawng kaw Mahkaw, Mwihpu, Mwijang, Jangmaw, Langzing, Gawlu, Jasham amyu bawsang jahku nga ai. Ndai ni gaw lani jan e sha yiwa 9 hpe shawa yi wa ngu galaw yang, nang kaw mung kadai n sa, ngai kaw mung kadai n sa rai jang, shanhte myit ai "E adu nau law yang hpa lachyum n pru ai, myit hkrum lu na ntai ai, du kaga she tam ga." Ngu du mari na matu, nga lahkawn madat chya re nga wula mi tam tawn ai kaw sa du sai. Awang Grawng: "E ngai hpe nga langai mi dut ya marit." ngu yang, "Dut na nga gaw nlu ai, du mari na nga she lu ga ai." ngu sai. Shing rai, Awang Grawng gaw du mari na nga lu ai mu kau da nna, nta de nhtang wa nhtawm kanu hte kanau ni hpe wa jawm bawng yu u ai.
"Ngai nau ni e, wa hpe makoi na nga mari na ngu ai re, n lu mari wa nngai, du mari na ngu ai nga langai mi gaw mu da sai, annau ni law ai gaw, marai langai mi du sa galaw ya yang mai nhten." Ngu wa tsun ai shaloi, kanu gaw: "Mai ai." Ngu, kanau ni gaw hpa ga ntsun ma ai da. Awang Grawng hte kanau Aura Tang gaw Wahpung kawng de du mari na ngu ai nga sa dun na matu sa wa sai. Shaloi dai Wahpung kawng na mare masha ni tsun ai: "Nannau anhte a du tai lu na rai yang gaw anhte a shawa numshang na hpun kaw lung ai ari naw sa gang shaw ya yu marit." Ngu sai, gaja wa shannau gaw ri hpun nhpang kaw sa tsap let hkaw matan tsun ai: "Ari e annau ni ndai Wahpung ni a du ningbaw sa tai lu na rai yang gaw, annau gang shayu lu u ga law." Ngu hkaw matan tsun nna gang dat yu yang, ari dai mung gaja wa n yak ai sha lu gang shayu dat ai hte, ari dai gaw shannau hpe dihkraw zawn, wa wang hkawan shinggrup tawn sai da. Shaloi Wahpung ni tsun ai: "Anhte a du tai ging sai, anhte tsun ai hku galaw du manit dai." Ngu gabu gara rai let nga dun ya dat sai da. Shannau mung nga dun nna gawa hpe wa makoi kau lu sai da.
Shannau ni gawa hpe makoi kau lu ai htawm, gawa a loi dawng karoi nhkun gaput na, manau manau na matu, shawa yi hkyen tawn nhtawm, shawa yi wa galaw na matu, gahpu Awang Grawng gaw angau sa tam sat tawn, shangu mung sa htat tawn di nhtawm, kanau ni hpe chyam yu ai hku: "Ngai nau ni e, ngau sa kran hpai wa marit." Ngu shangun dat sai, shaloi kanau ni sa yu yang, ngau sat tawn ai sa mu nna: "Hpu e masha ni kran sat kau sai." Ngu wa tsun dan jang, gahpu gaw: "Du ngu ai gaw dai zawn re la ai hpe she du ngu ai re." Ngu, shangu bai htat la masu ngu shangun dat jang, kanau ni sa yu nna: "Masha ni htat tawn kau sai." Nga bai wa tsun jang, Awang Grawng gaw kanau ni hpe: "Ara dai she sa gun la masu, chyalu sha rai re sai." Ngu shangu sa gun la shangun sai da. Shana de gahpu gaw kanau ni hpe: "Goi law, goi law, daini ngainau ni grai ba manit dal, ngai shawng wa nna, nta e chyaru jahkrat rai wa shajin magang na, nannau ni ndai yi wa galaw shakre da nhtawm, hkan nang wa marit." Ngu tsun kau da rai shi shawng wa nna, lam e n-gang raw tawn nhtawm lam makau e wa makoi dung nga yang, kanau ni hkan nang wa ra ai, kanau ni shi dung ai makau yang du wa ai hte: "Ndai ahpu Awang Grawng gaw annau ni hpe masha ni sat tawn ai ngau sa hpai shangun, masha ni dan tawn ai shangu sa gun la shangun re gaw n mai ai mu re, she jawm sat kau ga" Ngu, gahpu Awang Grawng hpe sat lu na rai yang gaw, hpun shingte ai hkra u ngu. hpun jinghkyen chyai ma ai da. Shaloi kanau Aura Tang gaw: "Ganang mai na, hpu n lawm yang daini na yiwa pyi n lu galaw na re." Ngu tsun let hkawm wa yang, kaga ni gaw lam kaw n-gang taw ai mu ai shaloi mung: "Ndai kadai sa- wa a n-gang rai kun?" ngu lagaw hte htawng galang kau dat rai nga ai, kanau Aura Tang sha: "Ndai hpu Grawng a n-gang she rai nga ai." Ngu wa hta hpye rai nta du wa yang, gahpu wa n nga nga la sai.
Gahpu gaw shannau ni a htawm e du wa nna kanu jahkrat tawn da ai chyaru, kanau ni yawng hpe chyaru machyan ru jaw, kanau hpungdim wa hpe gaw hpalap ru jaw rai let kanau ni hpe: "Ngai nau ni e, galoi mung lam makau na sharu hkum htu e, sung sung gaw lam makau na sharu, nhkun sung nga ai." Ngu shi a hkum kaw ga hkye mung arut shakap la rai tsun nu ai. Awang Grawng kanau ni chyaru na shajang mat jang, kanau Aura Tang hpe sha woi rai, Wahpung kawng de du sa galaw na matu, hprawng mat wa sai da. Htawm jahpawt rawt yu yang, kanau ma Tang hte gahpu Awang Grawng hpe n mu sai, kaning raitim Wahpung kawng de rai jaw sai ngu hkan shachyut du yang, Wahpung ni gaw du hkalum ai ngu Aura Tang hpe tingnyang hta shadun tawn nhtawm, chyaru jahkrat tawn rai jawm hpawng ai sa mu nna sa mau dung nga ai shaloi, shanhte hpe tsamai magap kaw chyaru ru jaw let: "Ndai ga gaw lasawp lakai nga ai law, dai majaw chyaru lu yang htinggap de masawp mahkyit yu nna she lu ai baw re." Ngu hkap tsun dan ma ai. Shing wa anga ai gaw ngu, gaja sha masawp yu dat jang, shanhte a lata kaw kusan lahkawn graw graw rai hkawn pru wa jang, kadai mung ngai chyu sha lu hkawn sam ai ngu kadai wa mung gabu ai myit hte agatsi sha lu la nna nhtang wa mat masai da. Wahpung kawng hpe shawng de gaw Lahkaw wadam lam ngu ai re, htawm e Aura Tang du sa galaw ai shani kaw nna, Madang Aura ga ngu bai shamying sai.
Aura Tang a kasha: La n gam, Mungji hpai, Bre Gawng Gam. La n nawng, Sumhpaw Grawng Nawng. La n la, Gauri Mungdung La. Sumhpaw Grawng Nawng a madu jan gaw Salawng Hka re, ndai yan a kasha: La n gam, Wwija wa, Lu- myang hpai re. La n nawng, Htingchyu Chyauhpa Nawng. Shanhte a gawa Sumhpaw Grawng Nawng si ai htawm, Mungdung La gaw garat hpe bai gahkyin sai. Lana mi hta manau manau na matu shalang ni hte jawm bawng ai shaloi, garat jan gaw salang ni yawng hpe shat hpai jaw, garat hpe gaw n hpai jaw ai shalawng tawn da di jang, salang ni: "Du jan nang Wuma wa hpe gaw n hpai jaw i? " Ngu san jang, garat jan: "Shi a nhtung kaw she nrai nga dawng." ngu tsun dan sai da. Garat Mungdung La mung gahpu a nhtung e tawn ai shat n gawt hpai la nna salang ni hte rau sa sha sai da. Dai shana garat hpe gahkyin sai, dai wa hpe lana sha ma tai ahka ngu ai ga hpe "Lana man pa la." ngu kau ai re da, ndai wa gaw gara de nga mat wa sai nchye kau sai. Kanau ntu hpe gaw Lungjun Tu ngu, Lungjun hpai ngu sai. Ndai wa a gashu kasha ni gaw Nshawn Nmau de nga ai ni, Lu- su hpai gaw Tangkaw ni re. Danmaw ni gaw Lu-ding hpai re. La ntang gaw Wawhkyung hpai, Sumshin Munggang wuraw ni rai ma ai. Htingchyu wa Chyauhpa Naw a kasha gaw Lahpai Zau Lat, ndai wa kasha gaw Tat Li. Tat Li a kasha Zau Naw. La ntu, Sinma nta ni. La nhka, Yahkyu nta ni. La nroi, Byengwa nta ni. Lahpai Zau Naw a kasha ni: La n gam, Lum Bang Lawn. La n naw, Zaidan Naw. La n la, Lahpai Sha hka La. La n yaw, Lahpai Chauhpaw Yaw.
La n hka, Lahpai ga e nga ai ni re. Ndai shannau ni yawng gahpu Lum Bang Lawn, lamu ga shawng sa tam tawn ai kaw hkan nga nang ma ai da. Lum Bang Lawn a madu jan: Num dung, Lahtaw Hkun nga. Num kaji, Hpauhkyi Htu Hkyi ngu ai re. Lum Bang Lawn kasha lahkawng lu ai ten hta, madu jan num kaji Hpauhkyi Htu Hkyi gaw shi naw mahkawn ai ten hta shi yupmang mu ai, shi a kan gapaw ga nna shi a shanhkyep bum shagu gapaw kap mat ai mu nna hkrit gajawng ai majaw, gumgai ni hpe tsun dan sai, shaloi salang ni bai na wa re htawm, Lum Bang Lawn mung na Iu nna tsun ai: "Shing re num hpe ngai ra ai." Ngu hpu ja law law dat nna, hkungran la nhtawm madu jan yan hte rau, Htingra yu ngu ai kaw sa nga masai da, dai Htingra yu kaw nna Jungshan kaw bai sa nga masai da. Shawng num a kasha: La n gam, Lahpai Zau Maw Noi. La n naw, Lahpai Bang Nang Azau ngu ai re. Kanau n la hpe Lahpai Hpan Zung La Tat a gashu. Kasha ni Hpan zung ngu ai kaw nga ma ai Hkyi Htu a kasha la n gam hpe Lahpai Zau Ma, kanau hpe gaw Lahpai Zau Doi, Wa sik nta ni. Lahpai Zau Ma a madu jan gaw Lahtaw Daw Kaw re, Daw Kaw a kasha hpe Zau Maw Li ngu ai, kanau hpe gaw Lahpai Zau Hkyu, jung rin nta, Kanau num sha langai mi ba ai htawm, gawa Zau Ma si sai. Shing rai Zau Ma jan hpe garat La Tat bai gahkyin sai, shaloi na kasha hpe Zau Neng nta ni nga ma ai.
