Kachin Amyusha ni nga pra hkrat wa ai labau hpe yu ai shaloi, Kachin Amyusha ni gaw mungdan langai hpang langai, buga langai hpang langai, ginra langai hpang langai htawt sit htawt sa, yu yu lung lung ngapra yu hkrat wa nga ai lam chye lu ai. Dai zawn Bu htawt htawt ai shaloi, shawng ningnan e nga shanu na lamuga ginra masa ni hpe shawng yaw jahtuk nga ai hpe mu chye lu nga ga ai. Lamuga masa nem tsaw, Tu nga ai Hpun Kawa ni, Nbung pru shang manu n manu, Lamuga man masa ra n ra, Lamuga nsam ni hpe atsawm sha yu jahtuk nna mare buga, htingbut hting-ra gawde shanu nga pra hkrat wa ai lam ni hpe mu chye lu nga ai. Tinang shanu nga na lamuga gin-ra a sinpraw, sinna, dingdung, dingda nem tsaw, hkaraw nhkap ni yu jahtuk ra ai hpe chye lu ai. Hpa majaw nga yang taihpyen wa aloi sha sa htim gasat dang sha, roirip dang la kau na tsang ra ai hte matse labye dusat dumyeng ni hpe tsang ra ai lam rai nga ai. Taihpyen masa kaw na lawt lu na matu lamuga nem tsaw hkaraw nhkap, gayin gaye, shamu shamawt yawng htuk manu ai kawng, bum ni hta nga shara mare, buga, hpyen dap ni hpe jahkrat jahtuk ai lam rai nga ai. Shawng lam hkan hpyen dap ni hpe lamuga masa nem tsaw jahtuk nna, shara jahkrat jahtuk nga ai. Tu nga ai hpun kawa ni hpe yu ai shaloi, hpun maling ni tsit lali tsawm ai, shingtai sumbra, hkrung kanu ni a jahten sharun ai lam nau n nga ai. Ga sau namhpun ni kaja ai. Kawa wahpang ni hpe yu yang, kawa waroi ri ai wahpang ni tu law ai hpe yu ai. Daw hten ai lam, nbungbu ai lam ni n nga ai hpe yu nna hting-ra lamuga jahtuk la, mare de nga ai hpe chye lu ai. Nbung manu n manu ai ngu ai gaw tu nga ai hpun kawa ni hpe yu nna maram la nga ai. Ya ten hta masha n-gun law matwa sai majaw pa ga de du ai shaloi gaw nta gawgap ai hpe dai daram yaw jahtuk ai lam n nga mat nga sai. Kachin Amyusha ni Hkawhkam Hkawseng prat kaw nna, nta galaw rawng chye sai lam chye lu ai.
Kachin nta hpe shawng nnan e, waqdu ganaw ai hpe yu nna hting-ra htu chye wa ai lam tsun tawn nga ai. Wa hkumhkrang hpe yu nna, nta nem galaw rawng hpang ai lam labau hta chye lu ai. Dai hpang daw de Dumsu hkumhkrang hpe yu nna, saudang nta tsaw bai galaw rawng chye wa sai. Pyilan hpe yu nna, nchyun masen galaw rawng wa ai. “Amoi Htip Mahti La hte Htip Mahti Majan gaw, shing-ra htingchying galaw wa, ga-ang hting nan shachyaw wa masai da. Mating Hting-ra htu wa n chye yang, Zanang gam wadu ga ganaw ai sa mu… Byidung byimaw n chye daimaw, mashaw ningchyun n chye daidaw yang, lamu pyilan sintung usan a mapyen singkaw hpe yu in, byindung byimaw mashaw ningchyun daidaw chye masai da,” ngu nna Jaiwa ga hta tsun da nga ai. Gawgap ai shaloi bang lang ai hpun, kawa ngau ni mung Wa, Dumsu ni a hkum hta nrut nra ni a gawgap ai hpe yu nna, galaw rawng ai lam labau tsun da nga ai. Lapa noi ai gaw garep nra hpe yu nna, galaw ai nga tsun hkai nga ai.
Galaw lu galaw sha ai lamu ga ni hta htinggaw lahkawng, masum, mali, manga pawng nna, shara mi rai yitnawng nawng nna nga wa ai. Dai yitnawng yithkyap kaw kadai mung kadai nga na nta yiqwa hpe nau n kaba ai sha galaw rawng ai. Laningmi lahkawngning rawng na matu sha galaw nga ai. Hpa majaw nga yang Dusat matse labye hpe hkrit ra ai, majan gasat let nga ra ai majaw rai nga ai. Dai hpe gaw dumhpawng ngu nna, shamying hpang sai. Dai hpang nchyawng ngu nna bai shamying ai htawm, kahtawng, mare ngu nna de hpang wa sai. Mare de ai shaloi ginra masa hta hkan nna, mare bunghku ni galaw nga ai. Mungkan shaning 6800 ashawng daw de Bum Hpatwat ga kaw Kachin Amyusha ni Mare makau kaw mare bunghku hpe dawng 15-18 sung nna htu da ai lam chye lu ai. Dai gaw masha hpyen hte matse labye dusat dumyeng hpyen ni aloi sha n shang lu na matu galaw ai rai nga ai. Dai htunglai hpe laiwa sai ten, lupding lupra hta luphka htu lai wa nga sai. Yi, sun, hkauna nhpan ni hpe mung daizawn gaduk htu, kum nna galaw lu galaw sha nga ga ai.
Bum Hpatwat ga kaw Kachin Amyusha ni gawgap rawng ai htingchying nta hkrang ni gaw, Daini na ten lupding lupra hta gawgap ya ai hkinchyang zawn sensen nan rai nga ai. Jiwoi Jiwa ni ginlawng hku hkan, lungpu hkan nga laiwa ai hpe loi naw hkan let, hting-ra hpe loi htu jasung la nna, nhku ka-ang ngu na kaw hpundung langai jung nhtawm, nhtung maga ngu na jun ai hpundung hte shada shingdaw gyit shangang tawn nga ai. Dai hpang grupyin hpunsi ni jun nna, namlaw namlap, shangu ni hte galup magap da nga ai. Chyinghka langai hpaw da ai, Wandap langai bang da nga ai. Ndai zawn gade n kaba ai nta kaw nta masha marai lahkawng masum rai nna, jawm rawng nga ma ai. Mare ka-ang ngu na kaw nta loi kaba ai kaw gaw, mare Ningbaw ningla ni nta masha ni nga shanu nga ma ai. Dai gaw Azau Ali ni Du Magam ni nga shanu ai “htingnu” rai nga ai.
Htingnu ngu ai gaw shawa masha yawng shang ai shawa nta kaba rai nga ai. Daini na ten hta gaw Nawku jawng rai nga ai. Nawku htingnu ngu nna mung, shamying nga ga ai. Dai nta kaw shawa hte seng ai lam bawngban ra ai, galaw ra ai ni, dawqdan hparan ra ai ni yawng hpe daikaw galaw nga ai. Numwawn nunla, magam yi ngam hte hkala nba hka bungli ni kaw nna hkawt, dai kaw bawngban dawqdan nga ai. Tara rapdaw mung rai nga ai. Dawdap n shap ra ai, shawa nta, rapdaw rai nga ai. Nta galu rai nna, madai dap, nla dap rawng ai, Dap jahku rawng ai nta kaba rai nga ai. Madai dap ngu ai gaw, Madai hkungga nawng ai shara rai nga ai. Nla dap ngu ai gaw, majoi n la ai, maru mase kadai n galaw ai ngu ai lachyum rai nga ai. Mahkawn shabrang ni sari sadang hte hkrak rai jawm hpawng de ai shara rai nga ai. Dai shara kaw mahkawn ni, num kasha ni chye ging chye mai ai lam, shabrang ni, la kasha ni chye ging chye mai ai lam ni shada da hpaji, maumwi mausa, labau lara ni, ta hpaji, madum sumhpa, nsen hte shangwi shapyaw ai baw hpaji hpan hkum hpe sharin la ai jawng langai rai nga ai. Mare masha ni a sutlu ngamai ai hta hkan nna, nta kaba ni lawlaw galaw da chye nga ai. Dai majaw htingnu hpe aloi sha chye lu na matu, htingnu a ndaw yang kaw htingnu masat shadaw langai sha alak mi rai jun tawn da nga ai. Dai hpe yu nna, ginhka chye lu nga ai. Nta ngu ai gaw dinghku masha langai hte langai rawng ai hpe nta ngu ai. Dai ni gaw dinghku hku nga ai majaw, nta nnan shang yang, “dingshawn shang ai” ngu tsun ai. Htingnu nnan shang yang “htingshawn shang ai” ngu ai rai nga ai.
Nta galaw ai hkrang hte shamying ai lam
Hting-ra yaw jahtuk da ai kaw shawa n-gun hte ga tsun ga la shada garum shingtau hkat let hting-ra htu ai. Hpun kawa ngau, shangu ni hpe la ai mung ji ga saw nna garum shingtau hkat ai. Manu jahpu n sawn ai, ninghtoi hkatum n myit ai sha jawm galaw nga ai. Chying, bau, shupsheng hte rung, pyaw poi galaw ai zawn rai, jawm galaw nga ai. Ndai gaw Kachin myusha ni a myithkrum myitra ai, makyit sumri ngang kang ai lam, myit galu kaba damlada ai lam ni rai nga ai. Kadai a mi rai rai madu a zawn madu myit rawngrawng jawm galaw nga ai. Nta galaw ai shaloi, shadaw shawng jun nga ai. Dai hpang, dangbat bai bang nga ai. Dangbat a ntsa kaw, walu bai gahtap nep nga ai. Wulu a ntsa kaw, ngau ring bang ai. Ngau ring a ntsa dinghkan bai bang ai, yawng lam mali bang nga ai. De a ntsa kaw, chyinghkyen nep nna share hte matep shangang ri pali, kawa pali, hpri sumri ni hte shajup kau nga ai. Nta langai galaw yang, pali joi lahkawng masum ra ai. Pali galu gadun hpan masum mali ra ai. Sharem shajup ai, share shajup ai, ngau kaba shajup ai, shangu shajup ai ni amyu myu shit da ra ai. Pali ni hpe pali lahpyin, munzi pali, lihsa, lihpu ngu nna hpan amyu myu shamying nga ai. Ndai pali ni hpe shi shara hte shi lang ai shara n bung ai zawn, galaw ai, shit ai masa ni mung n bung nga ai.
Dai hpang numgaw de hpun ngau ni bang matwa ai. Yawng a ntsa na gaw numgaw yan ngu ai Sharem shadaw hkan nna bang da ai gaw sharem yan ngu ai. Masen shadaw hkan nna, bang da ai hpe gaw masen yan ngu ai. Masen yan hte sharem yan ni hpe nda hku, lapai laqhkra lahkawng maga matut da ai ngau yan hpe dumdan ngu ai. Magaw yan kaw nna, sharem yan du hkra garep nra zawn rai dingdung hku bang gahpreng da ai ngau ni hpe lapa noi ai ngu ai re. Dai lapa ni a ntsa kaw kawa ga mali la nna, nda hku bang gahpreng da ai gaw, share re ai ngu ai re. Share hte lapa ni hpe kawa pali, ri pali, hpri sumri ni hte gyit shangang da ai. Dai ngut ai hpang shangu galup ai. Shangu galup ai hta duhpreng, dutsat, dutep, tephka ngu nna galup ai ladat n bung hkat nga ai. Duhpreng ngu ai gaw shangu ni hpe hpreng shara nna galup nga ai. Dutsat ngu ai gaw shangu ni hpe latup langai langai rai shawng nhtan shajup shangang tawn nga ai. Dai hpe lam hte lam tsat gahpeng nna, galup shara nga ai. Tephka ngu ai gaw kawa shingna yungnu daram ram law nna, lalam mi ram galu hkra ga mali tawn ai, shingna kaw pali (snr) sumri hte shangu hpe hkri shajup gyit shara shakap tawn nga ai. Dai hpe share re da ai numgaw ntsa kaw lam hte lam gyit shakap galup matwa nga ai. Shingbwi ni hte matep hkri galup ai rai nga ai. Shangu galup ai shaloi, sharem kaw nna, numgaw de galup lung wa ai. Shangu galup htum ai nchyun kaw kawa hte manai hkri la nna bang ai hpe munshari ngu ai. Dai ngau yan lahkawng hte gamyet nna daikaw shangu jawdang (kawa shingna masen) hte achyaw htinggrang nna, shangang da ai. De a ntsa kaw ngau yan langai naw bang ai dai hpe gaw wuhkup (snr) kahka gau ngu ai. Hpang jahtum nchyun wa magap htum ai shangu ni hpe magum bu ai ngu ai re. Nta nchyun matu lahkawng maga kaw galup abya tawn ai shangu hpe bwimung ngu ai.
Shangu galup da ai matu wa hkrat htum ai ga, marang ntsin hkrat ai shara hpe gaw nnang gau ngu ai. Nnang gau lai ai hpang (1) npan ngu ai. “Ngau pawt” bang ai maga de gaw npan ngu nna, “ngau baw” yawng ai maga de gaw nbang ngu na shamying nga ai. Npan ngu ai gaw daw lahkawng nga ai, npan langai mi gaw pinra n ra ai sha, shadaw lahkawng jun da ai. Shadaw langai gaw (2) dawqhpum (Nchyun daw) ngu ai re. Langai gaw, (3) npandaw (snr) nhpu daw ngu ai re. Npandaw nga ai maga de gaw nga wulang galaw ai. Moi gaw hkan sharaw law ai majaw dusat ni hpe kum sharawng ya ai. Nta npan kaw na shang wa yang laqhkra maga de gaw chyahpung rai nna, lapai maga de gaw chyachya ngu nna shamying nga ai. Bum nhkrem zawn re kaw hting-ra htu la nna galaw rawng ai nta ni rai yang gaw, tsaw ai maga de chyahpung ngu masat nna, nem ai maga de chyachya ngu masat ai. Npan kaw na lai ai hpang, (4) lakang nhpang, lakang, (5) lakangbaw ngu na nga ai.
(5) Lakang na pinra hpe ntawt ngu bai shamying ai. Ntawt ngu gaw lakangbaw kaw galaw da ai pinra kaji hpe ngu ai. Dai shara hta wa shat waqkang kaba tawn da nna, waqshat shadu bang ai. Waqshat nhtung ni tawn da ai. Ntawt kaw nna, (6) chyinghka shang wa ai. Chyinghka kaw na shang wa yang, bai du ai gaw (7) madai dap, madai dap a hpang (8) La N-gam a dap, (9) La Nnaw, La, Tu, Tang ni a lapran dun ni nga ai. Dai kaw nna, (10) dinggai dingla dun (snr) nbang dap re. Dai hpang, (11) nat-ra rai sai. Ya na hku tsun ga nga yang chyoipra ai shara kyuhpyi gawk (snr) Nawku tawn rai sai. (12) gaw manam dap (snr) dawdap rai nga ai. Dawdap a hpang gaw, (13) chyahpra dap (snr) shat dap bai nga ai. Shat dap kaw (14) hkuwawt langai nga ai. (15) Hka htingnat galaw da ai. Dai ngut ai hpang nla dap (snr) lahpre dap rai sai.
Shadaw ni hpe shamying ai lam
Shadaw ni hpe nta hting-ra a ga-ang kaw grau tsaw ai shadaw jun nna, lapai maga de yan lahkawng, laqhkra maga de yan lahkawng jun nga ai. Yawng a ga-ang na tsaw dik ai shadaw gaw numgaw shadaw (snr) nchyun shadaw ngu ai. Nchyundaw a lapran na shadaw yan hpe masendaw ngu nna tsun ai. Matu lahkawng maga na shadaw yan hpe gaw sharem shadaw ngu nna, shamying nga ai. Moi na prat hta nhku kata de masendaw nau n jun ai. Ya prat hta gawk madin bang ai hta hkan nna jun shajang nga ai. Shadaw lahkawng a lapran kaw jun da ai hpe gaw gumhtung ngu ai. Chyinghka lamhpe gumhtung lahkawng hkawng gayep jun nna galaw ai. Gumhtung gayep ju da ai a lapran kaw, kawa tawng hpe chyinghka lam dam de shadawn la nna, matu lahkawng maga gahtam gabra nhtawm, gumhtung lahkawng mga kaw, lam lahkawng, masum di shachya bang ai. Dai hpe chyinghka hkinbawng ngu ai.
Ma shangai ai shaloi, ma shadai hpe shadaw ni hta lup ai htunghking nga ga ai. Shadai lup ai lam gaw, Chyi nma pri npr prat kaw nna, “shadailep bulep shadai hpep” ai nga labau hku yu hkrat wa ai. Karai a labau nan nga ai. Lachyum gaw, dai shara gaw, shi a rai sai, shi a dialup daihpang ga rai sai ngu ai rai nna, tinang lamuga dailup daihpang ga hpe dum nga na matu ngu ai rai nga ai. La kasha ni hpe chyahpung maga na shadaw ni hta lup ai. Ma Gam a shadai hpe numgaw daw kaw lup ai. Ma Naw kaw nna, ngam ai La kasha ni a shadai hpe sharem daw ni hta lup nga ai. Num kasha ni a shadai hpe gaw, garan dat na re majaw, chyachya maga na shadaw ni hta lup nga ai. Karai Kasang kaw na yu hkrat wa ai, Hpan ningsang kaw nna, yu hkrat wa ai rai nga ai. Daimajaw, Shadip Jahpang lup ai ni, Dailup Daihpang lu ai ni, Lamuga lu ai ni, shara lu ai ni ngu ai lam rai nga ai. Daini anhte Lamuga lu ai, Madu tai yu hkrat wa ai ni ngu ai sakse nan rai nga ai. Shadai n lup ai amyu ni gaw, lamuga n lu ai ngu ai lam rai nga ai.
Nta hkrang hpe kum bang da ai gaw, shakum ngu ai. Shakum kum bang da ai hpe nta nhku ngu ai. Nhku kata kaw shakum langai hte langai kum madin da ai hpe nta gawk ngu ai. Nta gawk langai hte langai a lapran kaw na shakum hpe gaw lapran madin ngu ai. Nta ga-ang kaw galu law na galaw da ai shakum gaw madin hkumba ngu na shamying ai. Shadaw langai hte langai lapran kaw nda hku bang da nna, shakum ni hpe ngang hkra matep shakap da ai hpun ngu hpe gaw, yu gau ngu ai. Moi shawng daw de gaw, madin hkumba hku hkan nna, nta nhku kata kaw gabung dum ai ngu ai ka manawt, gahji byu ai, htawng ka htunghking ka manawt ni hpe ka manawt ai shara re. Nta shakum ni hpe, kawa wahaw kaba hte kaga kawa ni hpe nhtu hte amup nna, langai hta langai dip ngu ai shakum da maka hte da nna, kum rawng ai. Shakum kum yang, lasa maga de gaw nhku kata de shaang nna, lapu maga hpe gaw, shinggan de shaang nna, galaw rawng ai. Kawa hpyi ntsa maga hpe gaw lasa ngu nna, kata maga hpe lapu ngu shamying ai. Kawa hpe mala kaji la nna, manang gashun ngu ai zawn re… shakum maka ni grai nga ai. Htunghking rida maka kumla ni, manau shadung maka ni hkri da bang nna grai grai tsawm ai hku galaw rawng ai Kachin amyu ni a nta rai nga ga ai.
Manmaw Hkawn
