"Tibetan amyusha shamu shamawt" ngu tsun dat jang, Miwa uphkangh magam ni hte dantawk ginrawn ai gamung, rai nga ai. Mi moi prat e gaw Tibet (Tubo people) mung, ti-nang Tibetan hkawhkam hkawseng hku nna ninggun jaq ai mungdan kaba langai raiwa sai. Mungkan ka-ang aten aprat (medieval times : about AD 1000 - AD 1450) e Tibet hte Miwa gaw "ngawle dazuk, nawle dazuk" hku nga nna Miwa ni hte mung, kasat nut hkat hkat rai laiwa masai. Tibet amyu ni chyambra nga ai shara ni gaw Kham hte Amdo ni mung, rai nga ai. Dainih nah Gansu, Qinghai, Sichuan sinnaq daw, Yunnan - Shangrila, Maliq-hkuh ningdung (Miwa mungh kata) hkanh du hkra, Tibet masha ni chyambra nga ai, rai maluq ai. Miwa hkawhkam ni grai baw machyiq chyiq re ai mung, Tibet gamung nan rai laiwa masai. Dikkadik tsun gaq nga yang, Maliq-hkuh (Putao Valley) shara nah Nung-Rawang (grau nna masha kadun hpan - "Dwarf") ni hpe mayam shatai na matu, mayam hpaga yamga matu, Tibet ni shang rimrim rai nna woi lah laiwa masai. Dainih du hkra, Hkanung ni hpe Tibet Gah - Changputong Warong (Tsha Warong), Menkong, Zayu (Dzayul) shara ni hkan e nawq mulu nga ai.
Tibet amyusha ni madung shingbyi kam nna garum ningtum ginlen lah matwa ai mungdan mung, US rai nga ai. Dai hpang, India Gala mungh mung rai nga ai. Tibet ni gaw ndai US hte India mungdan kaba yan hpe ninggun gang nhtawm, shanhte aq amyusha rawtmalan shamu shamawt hpe galaw shayan ai, rai nga maq ai. Tibet hpe US hte India ni garum shingtau matwa ya ai gaw Tibet amyusha lawt lu lam shamu shamawt e tsut tsut rai nna adan aleng rawtjat pruwa ai hpe n mulu nga ai. Raitim, teng ai gamung langai gaw Tibet amyusha shamu shamawt ai hpe n htum mat hkra (n si mat hkra), asak chyinghkraw matut ya lu ai ginlam rai nga ai.
Dainih nah Tibet amyusha rawtmalan shamu shamawt gaw shinggyim masha asak ban prat langai mi grup-yin jan naq wa nga sai. Mungkan ahtik labau ni hpe bai hpawq galam asoi yu yang, Miwa gaw sinnaq mungdan ni zawn sumtsan sumran hkrat tsan-gang nga ai mungdan ni hpe shangtek, shangjum, magraq uphkangh shayan matwa ai satlawat ni n nga ai daram (shau ai), rai nga maluq ai. India Gala gaw sumtsan shara nga mungdan ni hpe mung (snr) ti-nang htingbu htingpyen mungdan ni hpe mung, shangzing shangtek kasat maduq matwa ai lawnglam ni, n nga hkratwa ai daram rai nga ai. Hkap ninghkap kasat ninghtang kau dat ai satlawat (defend bahaviour psychology) sha, rai nga maluq ai. Ndai "Indian defend bahaviour psychology" gaw shanhte aq Hindu nawqkuq makam nah yuq hkrat shangwa ai philosophy ginrawn rai nga ai. Raitim, Miwa gaw grau nna ti-nang htingbu grupgra mungdan ni hpe shangzing magraq maduq matwa ai arawn alai ni gaw grau lawq laiwa nga sai. Grau nna Miwa sinprawq, dingdaqsinprawq, dingdaq, hte dingda-sinnaq mungdan ni, rai shajang nga maq ai. Miwa sinnaq deq nah Xinjiang (Uighur) hpe mung, Lairi Lam (Silk Road) ninghkan, magraq zingh lah kau matwa ai, rai nga maluq ai. Miwa hpaga yamga Lairi Lam hpe Qin hte Han hkawseng prat ni (BC 221 - 220 AD) kawq e hpawq dat ai, rai nga ai. Lairi Lam gaw Miwa Chang'an kawq nna Mediterranean panglai sinprawq hkaqkau daru hte Roman Empire shara ni du hkra, matut nga ai Miwa hpaga yamga hkrunlam rai nga maluq ai. Ndai hpaga Lairi Lam gaw Xinjiang gah hku laidiq ra matwa ai, rai nga ai. Xinjiang gaw Miwa mungh mahkau, sinnaq jahtumh wulawnggrang chyinghka langai zawn ahkyak ai hte maren, amyusha shimlam matu mung, lamugah mungh-masa (Geopolitics) satlawat hku nna ahkyak nga maluq ai.
Grau ahkyak kaba langai gaw Miwa mungh kata deq lwi shangbang wa ai sinprawq-ka'ang (Middle East) htunghking kunghpan lam (Arabian Civilization) ni hpe hkap shingdang kau ya ai jarit shara mung, rai nga maluq ai. Dainih nah prat satlawat htaq, Miwa gaw Silk Road hpe Europe du hkra, madang tsaw ai hkarangleng lam hpe gawgap hpawq nga masai. Ndai mung, moi prat nah Miwa zailadat (maha-byuha) kaba hpe "hkrang, tsawp" galai nna bai jailang shachyen shajaq wa ai lachyum, rai nga maluq ai. Miwa aq grupgra mungdan ni mung, Miwa shingwang shingkang npuq nah n lawt lu nga maq ai. Pagan hkawhkam mungh, Myen mungh ni mung, Miwa kasat gala npuq e nga laiwa masai. Mongol Tartar Wong hpyen ni, Pagan hkawhkam mungh hpe sa htim kasat ngut ai hpang, Myen mungh hpe Miwa hkawhkam mungdaw langai hku nna "Chêng-mien"* ngu masat bang lah wa masai. Dai aq hpang hkanh e mung, htim hkrat wawa rai nna kasat hkat wa masai. U Nu prat e mung, kasat shangwa masai. MSL prat e mung, ding-run nut jawq wa masai. Dainih nah prat gaw hkrangpan laga myu mi hte, dagup tawn nga masai re.
India Gala mungh hpe mung, Himalaya shagawng hkyen bum kaba galaq laidiq nhtawm, Miwa e htim kasat ai hpe katut shah laiwa sai. Jawaharlal Nehru prat, 1962 October 20 -November 21 kawq, India North-East nah Arunachal Pradesh deq Miwa PLA hpyenla ninggun munlam kaba hku, shanghtim kasat masai, rai nga ai. Gala ni gayaq gahpaq hkrumh laiwa masai. Miwa dingdaq deq nah Vietnam hpe mung, Miwa hkawhkam prat kawq nna shaning 1000 mi hkawt, Miwa kata deq sharawng bang lah laiwa masai. Miwa e upsha ai hpe ka-tut matwa masai. Dai hte maren, Miwa sinprawq, dingdaqsinprawq htingbu mungdan ni, zunlawng ni mung, Miwa hkawhkam uphkangh ai, makawp maga kawn tawn ai shingwang shingkang kata e rawng shajang ai ni hkrai, rai nga maq ai. Japan gaw hkaq panglai din mat nga ai. Dingdung lahtaq deq nga ai Russia gaw Miwa e hkrit tsang laiwa sai Xiongnu (Hun) hte Mongol amyu masha ni, shanhte la-pran kawq madin hku nna pat grang mat nga ai. Mongol gaw Russia hpe pyi, galup dagup laiwa masai re. Shanhte hpe hkrit ai ninghkan, Miwa ni lamugah bunghkuh (The Great Wall) hte, shakum kum shinggrang wa ai, rai nga ai. Tsun mayu ai gaw Miwa labau e, lahtaq magah deq shanhte aq shingwang shingkang hpe n jahproi dagup lu maq ai. Korea mungh mung, Miwa kata e rawng laiwa masai. Japan ninghkan, Shimonoski gasadiq (1895, April 17) aq majaw Miwa gaw Taiwan hte Pinhu zunlawng ni hpe Japan lataq deq jawq kau ra mat ai zawn, Korea hpe Miwa makawp maga ai npuq kata kawq nna laktiq lakta shanglawt jawq kau ya ra mat shajang nga maq ai. Miwa labau e, shanhte aq kasat gala hkaqleng gaw dingdaq magah deq grau ka-nawng lwichyai hkratwa masai. Tsun gaq nga yang, Miwa gaw dingdaq deq grau nna myit lawm nga ai. Shanhte matu, akyu ara grau kaba ai majaw, rai nga ai. Ndai ni gaw mungkan hpaga yamga, amyusha shimlam, hte mungkan superpower shabyin lah na magam bungli ninggam ni aq majaw, rai nga ai. 2010 ning hpangdaw deq, Miwa sut hpaga yamga gaw Japan mungh madang hpe laidiq matwa nhtawm, mungkan e US ngut jang, Miwa wa bai warai nga sai. Mungdan kata e maigan gumhpraw hpe n jailang ai sha, garan ngam tawn (reserve) dah lu gaw US$ 2 trillion du nga nuq ai. Ndai daram, mungdan gumhpraw hku nna sha-ngam lajang tawn dah lu ai gaw mungkan kawq lawq dik htum, rai nga nuq ai. US pyi, Miwa hpe n lep mat nga sai.
Tibet hpe bai mada asoi yuyu gaq. Beijing kawq nna Tibet hpe dantawk shalut shalau magraq matwa ai gaw Manchu prat (Qing Dynasty : 1616-1840 AD) aten gaiwang e, rai nga ai. Lachyum gaw India lamugah deq British ni shangdu bang nna shalut shalau wa na hpe Miwa ni myit ruq nga maluq ai. Miwa gaw Gala hte, deng 1240 lamugah jarit chyawm matut shayan nga ai. Ndai gaw Miwa amyusha shimlam hte, ginrawn nga ai lamugah mungh masa (Geo-politics) satlawat rai nga ai. 1950 October kawq, Miwa People's Liberation Army (PLA) hpyenla ni gaw Tibet kata deq shang kasat bangwa masai. Ninggun kaji nga ai Tibet hpyendap hpe aloisha, shangzing kau dat manuq ai. Tibet majawq shara (Proper Tibetan Area) gaw "Xinjiang (Uighur) Autonomous Region" zawn, Indian Civilization hte Chinese Civilization kaba lahkawng yan wa-adawt hkat ai lamugah shara, rai nga ai. Magah mi hku bai tsun gaq nga yang, Miwa ni Indian Civilization hpe washingdang jahkring tawn ai wulawnggrang shara, rai nga ai. Shai hkat ai htunghking kunghpan lam kaba lahkawng wahkrumh katut hkat ai lamugah shara e galoi mung, manghkang byin byin rai nga ai. Rawtmalan shamu shamawt byin pruwa shajang nga ai re. Langai gaw laga langai hpe mayuq bang lah, mahkyu mawng kau lu yang gaw manghkang n nga sai. Ndai ginjang satlawat kata e, rawtmalan mi ngu ngu (snr) laknak hpai rawtmalan mi ngu ngu n nga mat masai. Raitim, roishah dipshah hkat ai mabyin ni nga wa yang mung, shinggyim ahkaw ahkangh (human right violation) jahten sharun ngu ai hku nna marawn ai mi rairai (snr) madiq madun dan ai hku nna mi rairai sharai byeng lah nga ai satlawat sha, ngam nga ai re. Ndai mabyin lawnglam kawq, kaba dik byeng gram sharai lah lah re ai gaw "Constitution" htaq, shadik jahtum hparan shajang nga maq ai. Dipshah roishah manghkang nkau hpe gaw criminal code hte, bai jeyang dawqdan jasan yaya rai hkat ai madang chyu sha, ngam mat nga sai.
Miwa gaw Tibet hpe hpyenmasa hku nna kasat shadang lah ai hpang, munghmasa satlawat hte bai awngdang walu na matu, matut shakut ai. Deng-ninghkan, rudiq Tibet mungh masha ni hpe atsawm akawm tsun shaga, ka-nawn mazum wa maq ai. Jagumhpraw, arung arai ni garan jawq madiq shadaw ai zawn, hpaji hparat ni rawtjat walu na matu, galaw bangwa ya masai. Gawgap lam (infrastructure) ni hpe gawsharawt matwa ya ai. Tibet hpungkyi dajuq kaba Dalai Lama hpe mung, shiq aq ting-nyang ntsa e bai shadun tawn ya ai sha n-gah, Beijing mare kaba deq sa du na matu, sawq shagah wa manuq ai. Tsun gaq nga yang, Tibet rawtjat wa ai lawnglam ni gaw nga nga ai. 1951 ning e, Tibet hte Miwa ni gaw lawnglam 17 myit hkrum lam (a 17 point agreement) hpe taq-masat mahkret wa masai. Ndai aq majaw, Miwa masha ni hpe Tibet deq shang ahkangh hpawq jawq matwa masai. Tibet dajuq shara ni hpe "Tibet maduq uphkangh ginra" (Tibet Autonomy Region) hku masat tawn ya nga maq ai. Tibet sinprawq magah deq nga ai "Kham hte Amdo" lamugah ni hpe Tibet maduq uphkangh ginra e, bai n shalawm bang nga masai. Miwa mungh e, mungdaw (province) madang n masat hkrumh ai shara mali nga ai kawq, Tibet mung lawm nga ai. Lamugah dampa kaba tim, maduq uphkangh ginra bugah (region) madang, rai nga ai.
Sinprawq Tibet deq nga ai Kham-Amdo nah Tibet amyu masha ni gaw US garum ningtum madiq shadaw lu lah nna Miwa hpe rawtmalan kasat bangwa masai. Ndai kasat gala majan sharawq gaw shara shagu deq chyamhkrawn matwa nga sai. 1959 ning htaq, Tibet mare dajuq Lhasa du hkra, rai matwa sai. Lhasa nah Tibet ni mung, Miwa hpe dandan lengleng ninghkap kasat bangwa masai. Ndai shaloi, Miwa uphkangh magam ni mung, Tibet amyu masha ni hpe lajaq lana bai galaw wa masai. Tibet mungh masha ni munlam kaba si hkrumh wa masai. Sat sharuh ai hkrang, rai nga ai. Kadai wa gaw garahku nna si mat maq ai pyi n chye kau dat ai satlawat ni, rai nga ai. Hpungkyi kaba (His Holiness) Dalai Lama hte shiq aq Tibetan uphkangh magam ni gaw India Gala mungh deq shanih shanaq jang, hprawng shang matwa masai. Dai aten kawq nna dainih du hkra, Dalai Lama hte Tibet uphkangh magam hpung ni gaw maigan sumtsan hkrat e nga shayan nan mat ai deq, du matwa nga ai. Tsun gaq nga yang, Tibet kata na Tibet uphkangh magam gaw mungdan shinggan deq agat atsat ayai ayaq rai mat nga maluq ai.
Tibet hpe US ni garum ai ngu ai mung, CIA ni hku nna magawq gayin garum jawq ai, rai nga ai. Lachyum gaw Miwa uphkangh magam ni, Myen CPB ni hpe garum jawq ai shaloi, Miwa CCP ni hku nna magawq gayin garum jawq ai hkrang lailadat, rai nga maq ai. American CIA ni mung, Miwa-Myen lamugah jarit mayan nga taw ai Miwa Kuomintang (KMT) a-ngaw a-ngam ni hku nna makoi magap matep matap shalai jawq ai, rai nga ai. Tibet hpe CIA garum ningtum jawq ai gaw, CCP ni CPB hpe garum madiq shadaw ai zawn daram, alawq alam n rai nga maluq ai. Ndai aten htaq, MyenMiwa lamugah jarit mayan hpyendap dabang jung nna shamu shamawt nga ai Miwahpraw KMT ni aq jarit mayan ginjawq mung, Myen-Thai lamugah jarit nah "Tham Ngop" Bum kawq jahkrat tawn ai, rai nga ai. KMT hpyendu kaba Gen. Lee wa nan, dai kawq dung nga ai. Tham Ngop Bum KMT hpyendap headquarters makau lawuq yang e htephtep sha rai, Dkb. Lahtaw Zau Seng (GOC, KIO-KIA) aq "Office of Kachin Foreign Affairs" (OKFA) hpyendap dabang hpe jahkrat tawn hkat nga maq ai. Beijing CCP ni nhpawh n-yah garum jawq tawn ai Myen CPB ni hte KIO Shanglawt hpyenla ni aging agang gap hkat, nut hkat laiwa masai. KIO ni mung, KMT Gen. Lee ni kawq nna laknak kaji kajaw lu shalai lah ai gaw nga wa sai. Raitim, bungli kaba byin hkra gaw, n re. Ndai Cold War Era htaq, Beijing CCP hte Southeast mungdan communist party ni yawng hte, ngangkang ai hku nna mahkriq shawn tawn nga sai. Dikkadik, India - Culcatta e dajuq jahkrat tawn dah ai Indian Communist Party hte pyi gaw, makaihkak hkat nga maq ai. Thai, Vietnam, Malaysia, Cambodia Pol Pot hte Khmer Rouge, Myen Communist Party ... etc. ni gaw Beijing CCP ni hte htingluq htinglai kaba nga ai aten ahkying ni mung, rai nga maq ai. Myen-Thai lamugah jarit nah KMT headquarters Tham Ngop hpyendap hpe mung, Beijing CCP ni gaw CPB hku nna kasat yuq hkratwa masai. Ndai kasat gala hpyen masing kaba hpe CPB NorthEast Command dajuq lit lah nga ai Zau Mai wa nan woiawn kasat ai, rai nga ai. Ndai aten e gaw Dkb. Lahpai Naw Seng (CPB) wa, Wa Gah kawq hkrat sumh si mat ngut ai hpang, rai nga ai. Dingdaqsinprawq jarit shawnglam majen je woikasat hkratwa ai hpyen jaubu kaba yan gaw Pausa Gam Di hte Hpauyam Naw ni, rai nga ai. Dingdaq kasat gala kawq, Pausa Gam Di si sumh mat ai hpang, CPB ni dingdaq jarit mayan kasat hkratwa ai masing ganhkring mat nga ai. Southeast Asia mungdan ni e, Cold War Era htaq, Beijing CCP shamu shamawt rujung ruhkrawn kaba nga ai aten gaiwang kawq, KIO ningbaw ninglar kaba ni rai nga ai Lahtaw Zau Seng, Lahtaw Zau Tu, Lahtaw Zau Dan, Hpungshwi Zau Seng ni mung, asak hkrat sumh laiwa masai, rai nga ai.
Tibet Gah e ngam nga ai Tibet amyu masha ni mung, Miwa PLA hpyen ni aq majaw arum araq si hkrumh nga ai. Hpungkyi nkau kau gaw wan nat si lah maq ai. Ndai hku nna mung, dingrun nat si dan laiwa masai. Wan e hkrusi dan ai mung, tsalam kahtap nga manuq ai. Miwa gaw shanhte hpungkyi ni kade hkrusi dandan raidam tim, hpar zawn pyi n nawn ya nga maluq ai. Tibet hpungkyi ni kade si dan magang, kade maq magang zawn sheq, arai nga ai. Tibet hpungkyi ni, Miwa uphkangh magam ni hpe wan nat hkrusi dan ai mung, bungli n byin nga maluq ai. Sinnaq democracy mungdan ni kawq nna human rights gabaw htaq lakap nhtawm, Miwa hpe marawn jahtau garu matsa datdat re ai mabyin e sha, dik dik rai nga ai. Dalai Lama hte Tibet uphkangh magam ni hpe gaw India Gala ni e wuwu didi rai alum alah hkaptau hkalumh lah bang tawn nga ai re. Shanhte hpe Himachal Pradesh nah Dharamsala e maigan du Dalai Lama Tibet uphkang magam bungli dabang shara jahkrat tawn ya nga maq ai. Dainih du hkra, nga shayan ra mat ai hku byin nga sai. India deq hprawng shangbang matwa ai Tibet amyu masha ni hpe India uphkangh magam ni gaw atsawm akawm rai, makawp maga lah tawn nga ai re. Gala garum ningtum gaw ndai htaq, n jan nga ai. Ndai madang htaq, shajan galaw dat na mung, Gala gaw Miwa hpe agam nga ai.
Tibet gamung hte seng nna kadeq ndeq shai hkat ai ningmu kaba lahkawng nga nga maluq ai. Tibet amyu masha ni aq ningmu e hpungkyi kaba Dalai Lama hte Tibet uphkang magam hpung ni, mungh kata nah hprawng htawq matwa ai hpang, 1960s lam-yan shaning ni htaq "Htunghking Rawtmalan" (Cultural Revolution) ngu ai shamu shamawt byin pruwa ai. Ndai kawq Tibetan Buddhist hpungkyi jawng ni, manu dan laq ai Tibet shingni arung arai ni hte taq ka Tibet laili laika pa ni hpe jahten sharun hkrum ai. Hpungkyi ni hpe atin anang janggan rawq shangun nna yu-maya masha gale shangun kau ya ai. Tibet htunghking ningli ni hpe manu namnak n nga mat ai zawn, manu dawq hkrumh ai. Shinggyim ngasat ngasa pratpra satlawat ni rawtjat galu kaba wa ai raitim, tinang htunghking ningli ni jahten sharun hkrum ai. Ndai zawn, tinang manu ni hpe jahkrat kau ya ai majaw, ngasat ngasa pratpra lam kade rawtjat wa tim, lachyum n pru nga ai hku nna hkamshah nga maq ai re. Masha kade daram si htum mat maq sai hpe kadai pyi n chye lu mat ai re, ngu nga maq ai. Ndai lawnglam ni aq majaw Tibet amyusha ni dainih du hkra, Miwa hte jahkrum lah n lu shi nga maq ai.
Magah mi deq nna Miwa ni mu-mada ai ningmu ni kawq "Cultural Revolution" arawn alai gaw Tibet hpe sha, kawan malawk nna galaw shabyin dat ai lawnglam n re. Bumba batba shara yawng hkanh, galaw mat ai masing bungli ni sheq re ngu nga maq ai. Tibet hpe Beijing kawq nna dantawk uphkangh hparan wa sai. Ndai aq majaw, madang tsaw ai lam ni, mahkrai ni gawgap shachyawq ya lu matwa ai. Laika sharin jawng ni, tsi-tsi htingnu (hospitals), ngasat ngasa prat madang shatsaw galaw ya ai lawnglam ni alawq alam byin pruwa nga ai. Shadaq daq saichyup dip ka-myet hkat ai lamugah arangh maduq satlawat ni hpe shatsai dawm kau ya wa sai. Grau nna gaw mungkan superpower byin pruwa nga sai Miwa mungh e mungdan masha (citizenship) hku nna maren mara ahkaw ahkangh kaba hte prasa ngasa wa lu shajang na rai nga ai, ngu ai ni re. Shai hkat ai ningmu ni, shanhte la-pran e nga shajang taw tim, Miwa satlawat gaw Canada - Quebec, UK nah Ireland mungmasa gamung hparan ai zawn hku gaw, n raiwa lu na re. Tibet lamugah gaw mungkan mungsang masa satlawat hku mi yu yang yu (snr) lamugah mungh masa ngu ai Geo-politics hku nna mi asoi yang asoi, Miwa mahkau ahkyak nga maluq ai re. Deng-ninghkan, India Dharamsala e bungli rudiq dabang jahkrat tawn nga ai Nobel Peace Prize Winner Dalai Lama gaw punghpraw punglaw ugutgu wuji wukam hkyengchyang ai deq sheq, du matwa nga sai. Tibet hte lamugah bai matut nga ai kawq, Yunnan mungdaw mung, lawm nga ai. Yunnan mungdaw nah dampa shingwang hte masha jahpan ni gaw Myen mungh ting hte kade n shai hkat shajang nga ai. Yunnan mungdaw hpe Miwa uphkangh magam ni Bengal panglai deq, lam hpawq bang na matu, Miwa aq ahkyak tawn shara rai nga maluq ai. Bengal panglai hte Yunnan yan hpe dantawk matut tawn ya ai gaw Myen mungh sha, rai nga ai. Ndai htaq, Kachin lamugah gaw Miwa - Yunnan nbang chyinghka ntawt lakang pawt lagaw kabyeq shara e nan, ang taw nga ai. Lawuq Myen mungh mung, Miwa shingwang shingkang hte Miwa sutmasa uraw kata e rim rawng bang tawn nga sai satlawat rai nga ai. 2050 AD htaq, Miwa hkaq hpyendap (People's Liberation Army Navy - PLAN) gaw mungkan hkaq panglai hkrunlam ni hpe maduq galup tawn lu hkra (World Class Blue Water Navy Status), tsut tsut rai galaw maden shachyawq shajaq nga masai. South China Sea nah Miwa panglai gamung ni mung, ndai masing aq adaw achyen bungli ni, rai nga ai. Kachin gammaka gaw Miwa aq shingwang shingkang satlawat kata kawq, rawng taw nga sai re. Kachin ni sanat laknak, mota, bom ni nga tim, majoi n mai gap kapaw, n mai kasat hkat ai ahkying aten satlawat ni gaw kade n tsan nga sai shawnglam kawq "praq n praq" (mu n mu) rai, tsap nga taw sai. Tsepkawp awmdawm gaw Kachin amyusha ni myit mada nga ai shing-ran pandung nan wa, rai nga ai. Sanak laknak maduq hpai tawn ai gaw "manghkang ajawq, wawzaw ahkyak" sheq, rai nga sai. Kachin amyusha lawt lu lam shamu shamawt kawq nna amyusha gawgap lam (Kachin nation building) gawsharawt yiq-ngam deq mung, ahkyen areng gear bai htuh bang magang ra nga sai. Ndai gaw sanat laknak n mai gap shangoi kapaw mat ai satlawat kata e, woi - lagang n-grau ni hpun ntsa nah diq hkrat bukgalak ai hpar zawn, n byin hkrup hkra, tauhkrau hkyen lajang wa ai amyusha magam bungli kaba ni, rai nga sai.
Miwa mungh ahtik labau kawq, Tibetan amyusha shamu shamawt hpe hpawq yu gaq (Kachin rawtmalan hpe masawp yu lu na matu)
B. D. Maran
