Hpaji a ningpawt tsun ga nga yang, Hpanwa Ningsang Chyewa Ningchyang kaw nna hpang ra na ga ai. Hpa majaw nga yang, dai mying hta ga yan lahkawng rawng nga ai. Shawng na ga yan hta, Hpanwa Ningsang ngu ai re. De a lachyum gaw n nga ai kaw na nga wa shangun ai wa, n lu ai kaw na lu wa shangun ai, n mu ai kaw na mu wa shangu ai wa re. Lahkawng ngu na ga yan gaw "Chyewa ningchyang" ngu ai rai nga ai. Shi a lachyum gaw, hpaji chye ai wa ngu ai lachyum sha n re. Shi nan hpaji rai nga ai. Dai re majaw shi hpe chye ai amyu, shi hpe hkrit hkungga ai amyu gaw hapji chyechyang ai a myu tai wa lu nga ai. Anhte a jiwoi jiwa ni shi hte gade daram nga gayau matut mahkai kamsham hkrat wa ai hpe n dang tsun sai. Daini na aten hta gaw dai mying hpe laika si hte ka da nna jawm tsun nga ga ai. Dai mjaw jiwoi jiwa ni laika hte kada ai hku n re ai sha lani mi gade lang tsun, marai kade tsun ngu ai she nga lai wa sai. Dai majaw ya du hkra pyi, mying ndai hpe n chye ai n nga na daram, rai nga ai.
Dai hpan ningsang chye ningchyang a hpaji hkringhtawng hpe sharung shakau hku nna Mashang wa Labat a prat hta laichyum lungleng ngu ai ningwat lung hpe jaw ya ai. Dai laichyum lungleng hpe e shanhte hpe lam woi, lam madun hpaji jaw ai hku nna shaning prat kade lang lai mat sai hpe n chye lu ai. Raitim, Kinnun jan Kin Nai a prat du ai shaloi, dai laichyum lungleng hpe Majoi la-ing de kabai bang kau ai. Dai hpang, Majoi Sha-u ing wa ai. Majoi Sha-u hka hkyet ai hpang, laichyum lungleng kabai bang kau ai la-ing ni gaw hkarang kawng bai tai mat ai. Shingrai dai prat aten hta gaw shanhte hpe lam woi, lam madun, hpaji jaw na n nga mat ai majaw wamdam mat ai prat mung, grai na nga lai wa sai. Dai zawn re prat shaning lawlaw nga nga ai ten hta ningwawt lungleng kabai bang da ai shara hta e shimlim hpung kaba tu wa ai. Lani mi na nhtoi hta Matsaw ma Zinhkum ngu ai wa gaw dai shimlim hpun hpe sa hkra hkrup dat ai. Shingrai, dai shani kaw nna matsaw wa Zinhkum gaw myihtoi htoi wa ai. Shi a myihtoi ga ni gaw laichyum ningwawt lungleng kaw rawng ai ga ni tsun pruwa ai. Dai zawn, Matsaw wa Zinhkum a sharin achyin ai ga ni hpe shawng nnan namlap, langu lap ni hta ka matsing da ma ai. Raitim, bai htenhten matmat rai nna hpunhpyi hkan bai ka matsing wa ai prat mung, shaning lawlaw nga lai wa sai. Dai hpang gaw shanhpyi kaw bai ka matsing chye wa ma ai. Matsaw wa zinhkum shimlim du myihtoi wa n nga mat ai hpang mung, kasha Naw bai matut nna myihtoi hkringhtawng bai dagraw ai da. Dai myihtoi ga ni hpe mung shanhpyi hta ka matsing nna shanhpyi laika hpe laikadum ni galaw zing da ma ai. Dai shanhpyi laika hpe hpaw hti nna galu kaba nga mu nga mai ringchying nga ma ai. Dai ten hta e Hkamung Hkaman amyu ni kaw na nai, mam nli la Lamu Madai hkring htawng rai nga ai Ja shingwoi hpe gaw Hkamung Hkaman ni hpe jaw kau ai da. dai hpe Mahtum mahta Madai ni pawt nna Yuli hku hkuwa kaba shabyin dat ai da. Dai shaloi, nai mam nli ni mung ma mat, malu masha ni mung n lu mat ai a majaw shanhpyi laika ni hpe jawm dup sha rai nga yang, shanhpyi laika sha ma ai hte rau, yuli hku mung bai hkoi mat sai da. Ndai prat gaw Jijaw Natjaw ai garai n nga shi ai prat, shanhpyi laika hta ka da ai mungga hpe sha, nshut nshai hkan sa ai prat aten, rai nga ai. Dai prat hpang e gaw tsihkrung tsiwa tamsha nna bai nga pra ai prat mung, nga lai wa sai.
Matsing : Lahta e tsun laiwa sai lam ni hta na –
1. Shinglim shingtawn hpun ngu ai hpe anhte mu na ga ai. Dai hpun gaw hpunnu hpun-gam hpun she re. Simai ntsin kaw bang sha ai shinglim shingtawn hpun n re.
2. Matsaw wa Zinhkum shinglim shingtawn du myihtoi a kasha Shing-ra Wayang Naw gaw shinggyim masha rai nna Madai ga de Ga Madai ngu ai hku shawng wa nga mat ai wa, rai nga ai.
3. Shanhpyi laika ngu ai hpe marai langai gun, lahkawng gun rai na daram sha shadu chye ai. Raitim dai hku sha n rai, shanhpyi laika dum ngu ai gaw ginru ginsa masha ni gade law ai hpe anhte hkrak n chye ai. Dai masha ni yawng, laning mi sha hkru hkra re ai shanhpyi laika dum gaw mamdum daram sha gaw n rai na re. Mungkan hta kanang e mung n nga ai kabadik ai laika dum rai na sai.
Tsihkrung tsiwa sha ai prat hpe loimi bai matut tsun ga nga yang, dai tsihkrung tsiwa hpe dusat ni sha kau ya nna tsi n lu mat ai hpang she, dusat hkungga nawngjau wa ai prat bai du wa ai. Dai zawn, hkungga nawngjau wa ai shaloi mung, myihtoi hkringhtawng lu ai ni shanhpyi laika hpe atsawmsha hti nna matsing lang wa ai ni hpe she, Matsaw ningtsang de matut mahkai nna tsi bai hpyi shangun ma ai da. Shanhpyi laika ju sha kau ai raitim, prat shaning lawlaw hti matsing hkansa hkrat wa ai joiwa myihtoi dumsa ni nga ai re majaw daini na aten du hkra, shanhpyi laika kaw rawng ai hpanwa ningsang chyewa ningchyang a hpaji hkringhtawng hpe naw mu lu nga ga ai re. Shanhpyi laika hta mu lu ai hpaji nkau mi hpe ntsa lam tsun ga nga yang
1. Karai masa hpaji
Hpan Madu Karai nga ai lam hpe kamsham nna makam masham hpe sumsing de matut mahkai ai Karai masa hpaji re.
2. N mu lu ai wenyi (snr) Numla hpaji
Shinggyim myi hte n mu lu tim wenyi(snr) Numla gaw nga ai ngu ai hte kamsham ai hte maren, dai n mu lu ai wa hte mu lu ai zawn nga nna matut mahkai shaga hkat lu ai hpaji re.
3. Sumsing hte seng ai hpaji
Sumsing hte seng ai hpaji ngu ai gaw sumsing mungdan ngu ai nga ai lam, dai mungdan gaw kaning re ai shara re ai lam, gara zawn re ai ni du lu ai shara re ai lam ni hpe chye ai hpaji re.
4. Ngarai mung hte seng ai hpaji
Ngarai mung ngu ai gaw kade daram nga jamjau na re lam, kaning re masha ni du wa lu ai lam ni hpe chye ai hpaji re.
5. Mungkan hte seng ai hpaji
Mungkan hte seng ai hpaji ngu ai gaw hpan da madu Karai hpan da ya ai shingra tara kata kaw, gara hku htaphtuk hkra asak hkrung na lam, makau grup yin hte gara hku htaphtuk hkra, asak hkrung na lam, mungkan hpe gara hku makawp maga na hpaji ni re.
6. Jan, shata, shagan hpaji
Jan, shata, shagan ni mung shinggyim masha ni a matu ra ahkyak ai a majaw madu Karai hpan da ya ai ngu hkap la ai. Jan, shata, shagan hte mungkan shinggyim masha ni matut seng hkat ai lam hpe chye ai hpaji re. Jan, Shata, shagan yawng hpe uphkang jum da ai madu Karai nga ai hpe chye ai hpaji rai nga ai. Shing-rai, moi jiwoi jiwa ni gaw Jan, Shata shagan hpaji hpe grai hkaja nna chyechyang lai wa sai. Madu Yesu shangai wa na lam hpe pyi sinpraw mung na shagan chye yu ai ni shawng chye ai lam chyum laika hta ka da nga ai. Jan dung, Jan rawt ai hpe yu maram nna shaning ting hta byin wa na lamu marang, nbung laru, hka kaba mawru, ana zinli, hkai nmai kaja na n kaja na du hkra chye maram ai hpaji rai nga ai. Jan. Shata, Shagan ni gayin shinggrup ai hpe maram nna shaning, shata, nhtoi ladaw shanan hpe lu sawn shapraw la ai hpaji ni lu wa ai.
7. Dusat dumyeng, hpun kawa nam banda ni hte seng ai hpaji
Shanhpyi laika joiwa ga hta anhte a mungdan kata kaw nga ai dusat dumyeng hpun kawa nam banda ni a mying ni hpe grai hkum hkra, tsun da ai hpe mu lu ai. Bai nna dai dusat dumyeng hpun kawa ni a satlawat ni hpe du hkra, tsun da nga ai.
8. Hkai rem hpaji
Dusat ni hpe gara hku rem na, hpun kawa hkaili ni hpe gara hku hkai na lam ni du hkra, mu lu ai.
9. Shing-ra tara makau grup-yin ni hpe hkangzing ai hpaji
Nam maling hkashi hkanu ni n hten hkra makawp maga ai hpaji, dusat dumyeng ni amyu n htum na matu, makawp maga ai hpaji ni lawm ai.
10. Hkam kaja asak galu na hpaji
Ahkying aten hpe grai sadi nna asak hkrung ai. Shat lu sha hpe mung lani mi hta aten masum masat nna sha ai. Jahpawt kalang, shani ka-ang kalang, jan du wa yang kalang sha ai. Jan du wa ai ten hta sha ai gaw namlaw namlap hte kayau silu hpa zawn re hpe sha ma ai. Asak kaji kaba hta hkan nna mai sha ai malu masha hte n mai sha ai malu masha mung, masat da ma ai.
11. Shinggyim kanawn mazum hpaji
Jinghpaw Wunpawng amyusha ni gaw mayu dauma kahpu kanau nga nna shachyen shaga ai htung lailen nga ai majaw kanawn mazum ai lam hta shanut shanat maru marang re ai lam n nga ai sha, kanawn mazum mai ai hpaji rai nga ai. Mungman lam, htunghkring lam ni hta raitim, lapran kasa san nna kanawn mazum ai hpaji lu nga ai. Manang wa hpe madung tawn ai, asak kaba ai wa hpe madung tawn ai, tinggyeng lam hpe madung n tawn ai kanawn mazum hpaji re.
12.Mung masa hpaji hte tara dawdan ai hpaji
Mung masa hpaji hku nna ntsalam tsun ga nga yang, hpan (3) nga ai hpe mu lu ai. Gumchying gumsa mung masa hpaji, Gumlau mung masa hpaji, Gumrawng gumtsa mungmasa hpaji ni rai nga ai. Tara dawdan ai lam hta mung, shinggyim masha asak hpe manu shadan ai tara ni, rai nga ai.
13. Hpyen zailadat hpaji
Moi jiwoi jiwa ni jailang wa ai, asung jashawng hkrat wa ai, hkrum katut wa ai hpyen zailadat amyu hpan (7) nga ai hpe mu lu ai.
(1) Tsingdu katsen majan zailadat hpaji Tsingdu katsen majan zailadat hpaji ngu ai gaw hpye wa hpe kasat ai lam hta dandan lengleng n rai ai sha, marai langai hkrai hku nna hpyen wa ndum nshai na hku, hpyen wa a kata de sa shang rawng ai zailadat hpaji rai nga ai. Tsingdu katsen ni mung gara hku sa wa, shang wa nna lahprang kaw sa jung ai, n mu dat ai. Gaya gaw grai gaya machyi tim, katsen hpe gaw n mu lu ai. Ndai tsingdu katsen majan zai ladat hpe Gatmai majan zai ladat hte dang kau lu ai da. Gatmai ni a lai ladat hpe yu nna kasat ai lam rai nga ai. Gatmai ni gaw shi a lagat tsip hpe gawk hte gawk shara atsawmsha, masat ai. Kanu rawng ai gawk, La rawng ai gawk, lusha bang ai gawk, hkyi bang ai gawk, sin langa ni rawng ai gawk, bungli galaw ai ni rawng na gawk ngu nna atsawmsha shara masat dat ai. Dai hten maren, tsingdu katsen ngu ai majan hpyen hpe dang na matu gaw tinang a mungdan, lamuga, mare kahtawng hpyendap ni hpe shi hte shi lit la na masha gugu rara jahkrat da nna gara hku mung, lagyim shang n lu na hku galaw ra ai.
(2) Gugyin kuyang majan zailadat hpaji Ndai majan zailadat gaw hpyen wa a shara de lanak hte n re ai sha, hpaga lam shing nrai kanawn mazum lam zawn rai nna hpyen wa sum machyi wa ai baw nhprang sutrai, htunghkring makam ni yawng hpe jahten kau ya ai hpyen ladat ni rai nga ai. Pruwa shangwa wanglu wanglang re ai shaloi, jailang ai ladat rai nga ai. Ndai ladat hpe hpunlum majan zailadat hpaji hte dang lu ai da. Hpunlum majan ngu ai gaw tinang a amyusha ni yawng, myit hkrum shanglawm nna masha yawng kahtet kamawt suhprang shanglawm ra ai zailadat rai nga ai.
(3) Dingla sheng (n mu na) majan zailadat hpaji Ndai majan zai ladat hpaji gaw tsingdu katsen majan hte loili bung ai. Dingla sheng gaw myi hte n mu lu tim, shengsheng nga gawa ya ai. Tsun mayu ai lam gaw ndai wa gaw hpyen re ngu nna magra madun masat n lu ai. Raitim, hkamsha ai lam, dingbai dingna jaw ai lam gaw byin shangun ai ladat, rai nga ai. Dingla sheng majan zailadat hpe wan nli galip majan zai ladat hte dang ai da. Wan nli galip majan zailadat ngu ai gaw hpyen wa chyinglau ai shara hkan, kadai chyinglau ai hpe atsawm hkrak n mu ai. Raitim, manghkang nau n sawng shi ai shaloi n-gun kaba, tara kaba jahkrat nna jaujau shamyit ai majan zailadat hpaji rai nga ai.
(4) Du dan singlen zailadat hpaji Ndai majan ladat gaw hpyen ni yawng hpe n re sha ahkyak ningbaw, ahkyak shara ni hpe lata nna shamyit ai zailadat hpaji rai nga ai. Singlen ni, u du sai chyup sat kau ai lailadat rai nga ai. Ndai du dan singlen majan hpe du hkawp majan zailadat hte gasat dang lu ai da. Du hkawp majan zailadat ngu ai gaw tinang a masha kamram ai san da ra ai.
(5) Maza majan zailadat hpaji Ndai maza majan ngu ai gaw mung masa hkaw tsun ai hku shang ai majan, nawku hpung hku hkaw tsun nna shang ai majan rai nga ai. Ndai ladat gaw masha yawng kaw na chye shangun lu ai rai nna mungmasha ni wamwam damdam byin mat wa lu ai. Maza kanu shang jang, nta ni yawng tsamhten mat wa lu ai. Maza majan hpe dumsi koi (snr) sumsi ju majan zailadat hte gasat dang lu ai da. Dumsi koi ngu ai majan gaw tinang mung n-gup ga hte shawu nna tara hkaw ra ai, kahkyin hkumdin ra ai. Dumsi hpe n madun ai sha, dumsi mun, dumsi ju hpe sha, madun ai ladat rai nga ai. Hpamajaw nga yang, dumsi mun hpe yu nna mun pyi, dai daram kaba masen jang gaw hkumhkrang gaw grai kaba na re ngu kam shangun ai, rai nga ai. Shing-rai, tinang a hpyen n-gun, masha n-gun ni hpe hpyen wa hkrit hkra, shawu hkaw tsun ndau ra ai.
(6) Wa ndu majan zailadat hpaji Wa ndu majan ngu ai gaw hpyen wa a shara lamuga de hpyen wa hpe gasat na matu, tinang a nga shara, lagaw dahprang na shara lajang la nna gasat ai zailadat rai nga ai. Wa ndu ni mung, wa grawng nhkrun htu ai lai lang nga ai. Ndai wa ndu majan hpe gaw ning-re dan majan zailadat hte gasat dang lu ai da. Ning-re dan ngu ai gaw tinang a lamuga shadip shahpang hpe hkrak masat ai ma¬¬- jan ladat rai nga ai. Hpyen wa sa shang nna shara la n mai hkra, tinang a shadip nga shara ngu ai hpe hkrak masat shagrin da ai lam, rai nga ai.
(7) Wa-nawng wa-tsang majan zailadat hpaji Ndai majan gaw hpyenhpung hpyenman wu-nawng wuwa hte shanghtim gasat ai ladat rai nga ai. Wa ni wu-nawng hku, kanawng hkawm ai lailadat rai nga ai. Ndai wa-nawng wa-tsang majan hpe ning-re dan majan ladat hte gasat dang lu ai da. Bum ga de hkarang yi hkan wa-nawng ni n sa lu na matu, yi makau hkan laban ni jung masat nna wa ni hpe jahkrit lu ai. Dai hten maren, hpyen wa hte mung shadip shara masat kau ra ai lam galaw ra ai. N shana ai sha, n shaga ai sha, hpyenhpung ni majoi n mai laishang na matu, rai nga ai. Gashadawn : Moi woikang hkumlai makau kaw na Maung Gam gawkngu hpara gaw moi jiwoi jiwa ni lawu mung na hpyen ni hte shara masat ai re da. Ndai shara de majoi lai lungwa ai majaw lawu mung na hpyen ni a mare nawng nawng hkan ana zinli hte siru ai lam byin laiwa ga sai. Dai majaw daini mung anhte ni Hpan Karai a hkringhtawng shadip hpe akyu jashawn nna hpyen ni hte ning-re dan masat nna kasat yang, dang na lam nga ai.
14. Yu-ngwi shingni hpaji
Jinghpaw Wunpawng amyusha ni gaw moi chyaloi nhkoi prat aten kaw nna krawdung yu-ngwi hte shingni lu ai amyu ni re nga ai. Krawdung yu-ngwi ni hpe ntsalam tsun ga nga yang, bunghkrap, poilung majan, shayaw goi, ningchyin, lanyi, joiwa nsen, hkanghpoi, awgoi, majan janghka, yoilu, mamhtu shoiwa zawn re ai yu-ngwi ni lawm ai. Shingni ka manawt kaba hku nna Manau ka, kabung ka, kaiji, dagaw ka ni re. Hkristan prat du shang wa ai shaloi, mi na ka manawt ni hte krawdung yu-ngwi ni hpe lang hkrit mat wa nna shaning lawlaw malap mali, rai mat ai. Raitim, poi lamang ni hta ka manawt gaw lawm ra re a majaw hpu-nau Sam ni kaw nna Htawng hte ka ai, htawngka hpe bai la ka ai. Kabung ka hkrang (200) daram nga ai. Madum sumpyi, pyirawng, pyirun, pau, hturen, bau-mawng, chying, shupsheng zawn re ai ni mung, anhte a re. Jinghpaw ni a ningchyin majan hpaji nsa gaw hpung shingkang grai kaba ai. Nchyin nsen hte numsha ni hpe Numla dam mat hkra, lu mahkawn ai. Shata mahkawn ni hpe pyi, nchyin majan nsen hte shaga shayu lu ai. Ndai lam gaw laiwa sai lahkawng - masum ning hkan du hkra, naw galaw lu ai lam re.
15. Laili laika hpaji
Shanhpyi laika hpe yu ai shaloi, Jinghpaw Wunpawngsha ni a laili laika hpaji madang grai madang tsaw lai wa sai hpe mu chye lu ai. Ga si, Ga ngau, Ga mungnu, Ga mang ni n dang hti hkra, mu lu ai. Ga yan shachyaw ai hpaji grai madang tsaw ai. Shing-rai, kaga maigan ni a ga hpe hkoishap lang n ra na daram, ga si ga ngau ni hkumtsup ai. Gashadawn, Karai hte seng ai Ga si, Nat hte seng ai ga si, Makam masham hte seng ai ga si, Htunghkring hte seng ai ga si, Mung masa hpyen masa hte seng ai ga si, Hpun kawa dusat dumyeng ni hte seng ai ga si, machyoi janmau ni hte seng ai ga si ni hpe mu lu ai. Jinghpaw Wunpawngsha ni a moi prat na laika kanu ni gaw dinggam-yaw lagaw hte shalat dat ai laika kanu ni nga lai wa sai da. Ndai dinggam-yaw lagaw hpe yu nna laika kanu masat ai kaga amyu ni gaw Latin, Greek ni mung, lawm ai lam hpe chyelu ai. "Pyu" ngu ai amyu ni mung, anhte Jinghpaw Wunpawngsha ni a ginru ginsa rum ai hpu-nau ni sha, rai nga ai. Makam n bung ai a majaw garan mat wa ai lam, rai nga ai. Pyu ni gaw Pinyawn Lahpai ni, rai ma ai da. Anhte a shawa nang ginrung n hkan mat ai amyu ni, rai nga ai. Ndai shawa nang ginrung kaw nna pru mat wa ai ni, rai ai da. Pyu ni lang ai laika mung, Jinghpaw ni hte rau naw nga yang na laika kanu ni re da.
Shing-rai, anhte a hpu-shawng hpuba myitsu salang ni gaw tauhkrau myit machyan ningmu lu wa ai rai nna shanhpyi laika a manu dan ai lam hpe dum chye let, shanhpyi laika sawkgyin na shara mung, hpaw ninghtan lajang da ya sai re. Dai re majaw anhte Jinghpaw Wunpawngsha ni a shawnglam hpaji masing rawtjat wa lu na matu, moi kalang mi kabai kau sai hpan ningsang chye ningchyang e jaw da ai shanhpyi laika (snr) Myihtoi Joiwa ni laika ni hpe bai ahprun, bai alai hkaja matsing shalat la yang gaw hpaji jatwa na lam nga ai hpe myit mada, myit makun let, ndai hpaji hte seng ai sumroi laika hpe shachyen shalawm dat nngai.
Pungga Awng
