JAPAN HPE HTIM GASAT SAI
Anhte hta masha n-gun hte laknak chyu pala n-gun kaji tim, hkam la ai atsam marai hte myi hprap zawn lawan ai Naw Seng a matsun nsen hpe kam let, Japan hpyenhpung hpe htim gasat saga ai. Shing rai Sumpra Bum, Nbrang Bum, Hpung Nawn, Ingdu Yang, Maji kahtawng mayan hkan e anhte mung Japan hpyen kata de achye bang wa tik tik, Japan ni mung myi di shim rai htim gasat bang wa tik tik, kadai mung n htingnut, laja lana gasat ahprup bun hkat mat wa saga ai. Lahta de tsun tawn sai hte maren, English hte American hpyenhpung ni gaw Japan hpe asum hkam let Wunpawng hpyenhpung nkau mi hte India de hprawng yen mat wa ma ai raitim, Du Kaba Naw Seng woi ningbaw ai hpyenhpung ni gaw, Japan hpe asum n hkam ai sha, aja awa matut gasat nga ai hpe mu lu ai majaw, Gen. Wingate a hpyendap ni gaw Arakan bum mayan hku gasat shang wa masai. Dai aten hta sha No. 6 Kala dap ni mung anhte maga de shang bang wa let Japan hpe jawm gasat masai. 1943 ning, March shata kaw nna gaw, Japan ni hpe jawm wang tawn nna, shanhte a shawng lam de lai shang let kayau gaya hkan shalau gap ahprup bun hkat nga saga ai. Maji kahtawng makau na gasat poi hta, Du Kaba Naw Seng gaw shi a hpyenma marai 3 hte zanzi zawng nga ai Japan hpyenla a shingdu hku lanyan sa wa nna, ani kaw du ai hte, "E Hkau" nga shaga dat ai shaloi Japan la wa mung akajawng rai nhtang yu dat ai hte nsen pyi n shangoi ai sha galun sat kau nu ai. "Shabrang ni, dai Japan hpyenla a hkum na ta bawm hte pala ni naw zing gun mu," nga nna Du Kaba Naw Seng matsun dat ai hte maren, Japan chyasi a sumbu ni hta hkan manaw yu ai shaloi ta bawm 2 hte Japan rifle pala 100 jan hpe lu manaw shaw la ma ai. Sumbu chyam hkra atsawm bai tam yu ai shaloi, alak mi rai nna lahpaw chyahkraw hte makai tawn ai makai langai mi hpe shaw shapraw dat manu ai. Japan la ndai anhte Wunpawng sha ni a ja gumhpraw nhten lagu gun hkawm ang sai nga nna shara kaja kaw htawt dung hkra rai hpaw yu dat ai shaloi, nawhpu chyahkraw she re hka! nga nna ndau dat ai hte, "Gabai kau u" nga nna Du Kaba Naw Seng a matsun hpe na dat ai hte dai hpyenla gaw grai salai ai myit hte nam sumwum de kabai bang dat nu ai. Jan shang mat nna nsin rim rim rai wa ai ten hta Japan ni gaw, shanhte a zanzi zawng ai wa hpe kam let apyaw sha hkring sa nga ma yang, tau hkyen lajang tawn ai hte maren, Japan chyasi kaw na, lu la wa ai ta bawm 2 yan hte Japan ni hpe kalang ta kabai bun dat let jut shagu de na gap sharu bang dat ga yang, Japan ni gaw shara atsawm la na matu n manu mat ai majaw marai 30 daram dai shara kaw nan htan si mat manu ai. Ngam nga ai Japan ni gaw sinna maga hku gap je pru mat wa ma ai kaw tinang a hpyen ma 2 mung, mungdan a matu asak apnawng kau ang mat masai.
Dai hpang shani kahtawng langai kaw Japan myawk dap hpe sin makawp maga ya nga ai hpyenhpung langai wa du nga let mare masha ni hpe hkan roi rip zingri hkawm nga ma ai lam shiga na saga si. Du Kaba Naw Seng gaw hpyen hpung langai hpe woi let, dai Japan ni hpe mayun gap na matu lam hku sa wa ma yang, Japan ni hpe hkrit ai majaw nam sum kaw sa makoi yup nga ai wa la kaba langai hpe jahtaw hkrup dat manu ai. Dai wa gaw grai gajawng ai hte Japan ni hkring sa nga ai madu a nta npu de hprawng shang mat wa nu ai. Shan kut kaw si nga ai Japan ni gaw dai wa hpe gap sat nna kabu gara garu gachyi nga hpya sha bang wa masai. Naw Seng gaw, makoi nga ai nam sum wum kaw nna atsawm sha mayun yu dat ai shalol, Japan du wa mung wa shan hkut wa mahka e nhku de na pru wa nna shi a hpyenma ni hte tsun shaga hkat let lata she mawng rai, wa shan mu sha na sai nga kabu nga nu ai. Japan ni lu sha shadu ngut nna sha na matu jin jin hkyen wa ai hte, Naw Seng gaw jak sinat hpai ai hpyenma wa hpe kahtek la let, "hka hka ngai she" nga jak sinat hpe gare la nna, ngai gap dat ai hte mi shawng e htet tawn sai hte maren n shut n shai shakrip jaw let htim shang manu yaw" nga gahte let lata hte mung dingsi dat nu ai.
Japan hte grau ni kahtep hkra gum sa let shawng nnan pru wa ai pala gaw Japan du wa a kahtan kaw nan shang mat hkra shading nna gap abre dat nu ai. Kaja nan Japan du wa shawng si chyagrawng gadang mat nu ai. Matut manio hpyenhpung ni yawng jawm gap sharu dat ai pala ni gaw marang kaba htu wa ai zawn rai yen na shara pyi n ngam mat ai majaw Japan ni gaw shanhte a sinat pyi ntan gare la ai si sumpam jawng mat manu ai. Shingdu maga de zanzi zawng nga ai Japan langai mi tsam mari rai lu hprawng lawt mat wa ai hpe lalam 100 daram tsan ai kaw shingdu hku hkan mu dat ma ai. Dai shaloi Naw Seng gaw, "Shabrang ni yu la mu yaw" nga tsan let pala langai hte sha shingte dat ai shaloi, dai Japan gaw, lau rai kadawng mat sai.
Japan ni a sinat laknak, machyu pala hte kaga arung arai ni hkan masawm la saga ai. Hpyenma ni gaw shat atsawm n mu sha ai mung nhtoi tsawmra mi na wa sai majaw kawsi let sharang hkawm ai ni mung law nga ga ai. Kaga lam langai gaw, Japan ni shadu ai malu masha rai n sha yu ai hkrai rai shajang ga ai majaw mung, hpyenma nkau gaw Japan ni alu tsu shadu hkyen lajang tawn da ya ai lu sha hpe magra sha manu ai. Makau mayang hkan e si sumpum nga ai Japan ni a sing bat manam ai majaw kraw galau nna n lu sha ai ni mung lawm nga ma ai. Du Kaba Naw Seng mung kaga hpyenma ni hte maren shat kawsi na re. Raitim, lu sha ni hpe pyi n yu ai. Matut shamu mat wa na matu bungli ni hparan ai, hpyenma ni hpe matsun ai hte kyin kamawng hkawnm nga ai. Du Kaba gaw, shi a hpyenma ni a man e, kawsi hpang gara nna gawng kya nga ai nsam galoi mung n madun yu ai. Alak mi rai grau mu ai malu masha mung n sha ai. Shi a hpyenma ni sha ai lu sha hte maren sha sha ai. Dai shaloi Naw Seng gaw, "Anhte Japan kade sat kau sai ngu ai hpe n-gup hte sha wa tang madun yang ntsa na ni n kam na ma ai. Tup hkrak hti lu na matu Japan na gadoi wa ga" nga nna shi a hpyenma ni hpe Japan na yawng gadoi di shangun yang shingma gun hpyen htingpa langai she hpring mat ai hta n ga, Japan du a aya dazik mung gang di gun rai English du a man Kaw wa ru sum pum dan nu ai. English du wa gaw shi galoi mung n myit mada yu ai hpe mu dat ai majaw chyahkring mi azim rai mau ma-a mat ai. Bai bran wa ai shaloi she, "O.K. Very good. Congratulations," nga marawn shakawn let, rawt tsap nna Du Kaba Naw Seng hpe aja wa ahkye shakram dat ai. Shiga hpe ntsa de tang shana dat ai hpang kade n na yang, Du Kaba Naw Seng hpe English hpyendap daju kaw nna ninghkring dazik, Burma Gallantry Medal (BGM) jaw let shakawn shagrau dat ma ai. Ndai gaw, English asuya kaw nna Naw Seng hpe shawng nnan na lang shagrau sha-a dat ai share ninghkring dazik rai nga ai.
Anhte dap nkau mi Sumpra Bum hpe wang gasat, nkau gaw Sumpra Bum hte Myitkyina lapran hkan e jahkrat tawn ai Japan hpyenhpung n hkring n sa hkan wang gasat nga ai kaw American hte English ni mung nbungling hku nna Japan dap ni hpe bawm jahkrat sharu bun let shani shagu gasat lawm nga masai. 1944 February shata kaw nna Japan ni gaw Sumpra Bum kaw nna htingnut mat wa nhtawm, Nsawp Bum, Rit Hpawng Bum ni hpe bai wa madu nga masai. Anhte mung kachyi sha pyi n shayawm ai htim gasat tik tik rai saga ai.
JINGHKU DAP NI N-GUN JAT SAI
1944 ning, April 5 ya aten kaw nna English Gen. Wingate gaw hpyen n-gun 12000 hpe nkau mi gaw lit htaw ai gumra 1200 daram hte lagaw lam hku, nkau mi gaw Indaw, Manmaw, Katza zawn re ai bum mayan ni kaw nbungli hku gumhtawn yu wa shajang nhtawm Japan hpe gasat wa sai. Gen. Stilwel woi awn ai American dap ni mung Miwa Komingtang Li Min a dap ni hte rau Lido lam hku shang wa nna Hu Gawng hte Mu Kong hkan e jahkrat tawn ai Japan dap ni hpe shang gasat wa sai.
1944 ning, July shata hta Japan dap langai mi hka rap wa na lam shiga na lu ai majaw, Naw Seng gaw shi a dap hpung ni hte Wa Shawng makau kaw sa hkap nga ma ai. Nsin sin wa mahka e agajawng sha marang htu wa ai majaw yawng gaw Wa Shawng kahtawng lam makau na nta tsaw langai kaw lung nna marang shingbyi nga ma yang hpyenma Manam Brang gaw lakang pawt kaw zanzi zawng nga wu ai. Chyahkring mi rai yang Manam Brang e "pung" nga gap dat sai. Naw Seng gaw shi hpyenma ni hpe "lawan gumhtawn yu mu" nga ai hte shi shawng myi hprap zawn rai aga kaw du magang let, lim lim rai nta makau na sum wum shamu ai de matut manoi gap sharu bang dat nu ai. Manam Brang e myi mu n mu re kaw shi man e achyang rai shamu shang wa ai hpe shawng nnan lang gap dat ai pala gaw, Japan du a sinda kaw nan lup rai shang mat ai majaw dai Japan du gaw si agrawp taw nga sai. Japan hpyenla ni gaw shanhte a du kaw na matsun jaw dat ai sha n rai yang sinat hpe majoi mi n gap nga ma ai. Dai hte maren dai Japan hpyenhpung ni gaw gap na matu shanhte a du wa kaw na matsun n lu ai majaw n gap ai sha sum wum kata de mahtang shingbyi shang mat wa ma ai. Du Kaba Naw Seng gaw jak sinat gare la nna shamu nga ai sum wum de htim shang wa let magazine na pala htum hkra sharu bun dat nu ai. Japan ni gaw htang gap ai lam n galaw ai sha dai shara kaw na lawan dik ai hku kaga shara de yen mat wa masai. Masa hta hkan nna anhte mung kaga shara de htawt hkring sa mat ga ai. Hpang jahpawt nhtoi htoi ai shaloi, lai wa sai shana marang wa shingbyi ai nta makau kaw sa yu yang Japan marai 27 si chyagrawng jawng taw ai hpe sa mu ga ai.
MYITKYINA GASAT POI
1944 ning, August shata htum wa maga de American dap ni India kaw na rawt sa nhtawm Rit Hpawng hpe htim gasat la masai. Anhte mung Myitkyina maga de shayawng let, gasat yu wa saga ai. Naw Seng dap hte Kala dap ni gaw mawdaw lam hkan let gasat yu wa nna Nsup Mahkrai hku rap lai wa ma ai. Anhte a hpyenhpung gaw Nhkai Bum hpe ga lai nna Myitkyina de shani kahtep yu wa saga ai. "1944 September shata hta, Myitkyina mayan hkan e nga nga ai Japan ni hpe atsai awai rai gasat kau sana re. Dapnu dapkung shagu hta ra kadawn nga ai sinat laknak pala ni kalang ta hkyen lajang tawn magang mu," nga nna Levy dap daju kaw nna matsun wa ma ai.
Sat lawat hpe yu yang, shawng de gasat mat wa sai gasat poi ni hta shadawn shadang grau kaba ai, grau laja lana re ai majan poi kaba shang ra ai kumla hpe asan sha jawm mu saga ai. Gasat ginra mung, shawng de na zawn rai makoi hkawm mai ai bumlang hkaraw hkan e n rai mat sai. Dam lada ai pa layang mayan hkan e she si si hkrung hkrung anut hkat ra mat sai hpe chye lu ai shaloi, nkau mi gaw mahkrum madup nnan lu let, awng padang kaba ni lu wa na hpe tau shingran mu let kabu myit n-gun lu ai ni mung lawm nga ma ai. Nkau mi gaw, kanu kawa makyin jinghku ni hte tinang a sumtsaw ni hpe sha pyi wa gan shakram kau da mayu ai ni mung lawm ma ai. Dai zawn re ai majan poi kaba ni hta awngdang wa lu na matu tinang a kahtawng na Hpung Tau wa hpe akyu wa gan hpyi shangun mayu ai ni mung lawm ma ai. Lai wa sai majan kaw gadoi la ai Japan na htingpa hpring gun yu ai hpyenma gaw, du na ra ai majan kaba kaw n law htum Japan na htingpa kaba manga daram mu gadoi gun na hpe saku let mani sum rai nga nu ai. Japan hpyen la kaw na lu sawk shapraw dat ai naw hpu jahkraw hpe kabai kau ra mat ai majaw shingran mu let naw salai dum nga ai hpyenla wa mung lawm ai. Magrau grang let majan kaba kaw awng padang dip wa lu ai majaw, tinang mungdan a shim lam hpe matut manoi makawp maga mat wa lu let, mungdan rawt jat lam lu gawsharawt sa wa na hpe yawshada ai ni mung Iawm ga ma ai. Ngai gaw, ntsa de nit Jaw dat ai matsun hte maren awngdang wa lu hkra, lawu na hpyenla ni hpe gara hku woi awn hparan gasat mat wa lu na lam ladat shaw she rau rai nga sai.
Manmaw Hkawn
