NINGBAW NINGLA NI A LARAM AI MADANG
JJ Lum Dau B. B. A (University of Western Pacific, Honolulu, Hawaii, US) M. B. A (Birminghan University, UK) Ph. D (Shinawatra University, Thailand)
Anhte Wunpawng Myusha ni hta laram ai Ningbaw Ningla ni a labau hpe n-gup aga hku nna tsun hkai wa ai zawn, laili laika hku nna mung kamatsing sumhting wa masai. Anhte a prat hta hkan mu dep, na dep dat ai share shagan ni a lam gaw shagan zawn, matut danhkung sa wa lu na matu, anhte Wunpawng Myusha ni yawng a lit nan rai nga ai.
DU KABA LAHPAI NAW SENG
U Nu shadip magam gaw, Du Kaba Naw Seng hpe Toungoo kaw rawtmalan hpang wa ai hpunau Kayin hpung ni hpe sa shamyit kau na matu matsun dat ma yang, shi hte shi a hpang hkan hpyen hpung ni gaw, Kayin rawtmalan Ningbaw ni hte aten kadun laman bawng jahkrup la nhtawm pawnghpawm rawtmalan masing hpang na matu myit hkrum la ma ai. Shingrai nhtoi 6 ya laman Toungoo kaw nna May Myo du hkra myihprap zawn zing lung wa ma ai rai yang, Du Kaba Naw Seng hpe tai hpyen wa pyi n shakawn yang n nga lu ai lam, shi a nsoi nsa hti ai shaloi, BBC hku nna ndau shakawn wa masai. Kaja sha nga yang, hpang daw kaw Du Kaba a rawtmalan lam grit nem mat wa na matu tai hpyen wa gaw, shanhte a gawng malai, anhte Myusha ni shada ninghkap gasat hkat shangun ai ladat hte jahten sharun kau wa masai.
DU KABA LAHTAW ZAU SENG
Shawng nnan Wunpawng Mungdan Shanglawt hpung (KIO) a Ningbaw Kaba (GOC) lit hpe Du Kaba Lahtaw Zau Seng kaw nna lit la wa ai rai yang, tai wa gaw shi a asak hpe dandi kau na matu hte, KIO ting hpe shamyit kau na matu anhte myusha shada shamyit hkat ai mahkrun myu hkum lang wa masai. 1963 ning kaw galaw ai BSPP Ginjaw a chyinghka la zuphpawng (closed door meeting) na pru wa ai shiga hta, KIO hpe shamyit na ladat makam masham lam hpe ahkyak tawn hpang na matu dawdan ai lam na chye lu ai hpung masha langai gaw kalangta KBC Ginjaw de tang shana dat ai raitim ndum shamyi madat shalai kau wa ang masai. Kade nna ai laman Myitkyina ginwang kaw manghkang byin hpang wa ai kaw nna, dai ana ahkya gaw, manggang ana zawn dam lada ai madang de chyam bra wa sai.
KIO a Ningbaw Ningla marai masum hpe Htamngob bum kaw shamyit kau ai mahtai gaw, aten galu hta seng ang ai ni a kahpu kanau, mayu dama, makyin jinghku jingyu ni yawng a lapran kaw manghkang kaba matut byin mat wa na matu tai wa gaw tau nna ladat myu hkum lajang da magang sai raitim, shada sadi jaw hkat ai hpe mung ndum shamyi madat shalai kau wa ang saga ai. Lani mi na nhtoi hta, Ningbaw Kaba Usa Malizup Zau Mai phone hku shaga wa ai. Shi gaw hkamja lam jep sagawn na matu Bangkok tsirung kaw sa du nga ai lam, manu yang nang hpe hkrum mayu ai, nga nna shana wa ai hte maren, tsirung kaw sa hkrum nngai. Ningbaw Kaba hkap san ai hta: GOC ni marai masum n nga mat ai ten hta nang gaw GOC hte rau nga hkawm ai ten re majaw, dai lam hte seng nna azin ayang naw tsun dan yu rit, nga nna san wa ai.
Mahtai: Dai manghkang gaw Htam Ngop bum kaw byin ai rai nna, ngai gaw dai ten hta Bangkok kaw nga nga ai ten re. Shing-rai daiten hta Du Seng Tu hte rau nga wa ai hpang hkan ni hpe san yu yang, mahtai nkau bung timung, hkam la ai ningmu nkau shai nga ai hpe maram lu ai. Raitimung, daiten hta Htamngob bum kaw Du Seng Tu hte rau nga wa ai Du Kawn Hka hte Du Seng Tu ni Thai kaw rai n du yang Camp Commander lit jum wa ai Du Kaba Zau Ung (William) yan gaw, GOC hte seng ai magam lit ni hpe Htamngob camp, Chiangmai, Bangkok mayan na mabyin masa yawng a ntsa yureng wa ai lithkam yan kaw na laklai ai shiga ni sagawn la lu sai. Raitimung, dai lam gaw shaning kaba na wa sai majaw lawng lam nkau gaw malap mali she rai mat na sai ngu tang madun yang, “dai majaw she re hka! Ndai manghkang hte seng nna marai langai hte langai tsun ai ga manawng nbung ai hpe chye na sai. Dai majaw ndai manghkang hte seng nna nlaw htum ni nawn ai mahtai lu wa na matu nang nan lit la nhtawm, san sagawn la lu ai mahtai hte myit dum lu ai made laika hku naw ka ya dat rit.
Ngai gaw hpawt ni nta de bai wa na sai. Hpang e kam ging ai masha lai ang jang hkan shagun dat ya rit, nga nna htet kau da ai. Tinggyeng ningmu tang madun ai hta, ndai mabyin masa gaw, anhte myusha ni hta manghkang kaba byin wa na matu tai wa a hpaji ninghkring ni lajang dat ai masing re majaw, grau tsun shapraw magang, tinang a amyu ni hta dangrang hkat na lam grau kaba wa na matu lajang tawn sai rai nna, seng ang ai ni gaw, tak la nna tai wa hpe matai htang na malai, tinang a myusha lapran kaw nju ndawng myit shalaw la ai hpe koi yen kau ra na re, ngu nna tang shalawm nngai. Dai hpang tinang san sagawn wa lu ai made laika man 4-5 grupyin ka nhtawm, Sarama Kaba Lahpai Seng Raw lai ang ai kaw shagun dat nngai.
Dai laika gaw anhte myusha yawng a matu grai ahkyak ai labau re majaw, daini na ten hta Ningbaw Kaba Usa n nga mat sai raitim, tawn shamat kau ai chyarang kaw gaw n lawm na re, ngu kam ai. Tai wa gaw Myenmung Shanglawt lu wa ai shani kaw nna daini du hkra, rawtmalan hpung ni hpe hkying lang, mun lang masu hkalem sha wa sai zawn, dai ni du hkra dingyang naw matut hkalem sha wa lu ma ai. Dai hta n-ga, tai wa gaw n-gun ja dik htum ai super mungdan yawng hpe mung, apyaw sha hkalem sha lu nga ma ai lam, Japan, British, American, Russia, Miwa, India zawn re ai mungdan ni hpe chyahkyawn hpung kaji langai gaw, kaga dusat myuhkum pawnghpawm tawn ai dusat hpung kaba (UN Security Council) hpe pyi lang hte lang hkalem sha lu nga ai hpe gaw shakawn ging ai ngu na kun! Myit yu ra sai.
YEHOWA A MATSUN MAROI
Yehowa gaw ginding aga hte nsoi nsa rawng ai dusat dumyeng yawng hpe hpan shalat dat ai shaloi, yawng jawm chye ging ai machye machyang mung, “Lapu zawn zai rawng nna, hkrudu zawn shingdi nga na matu” ja chyum mungga kaw matsun maroi jaw da nga ai. Raitimung, dai matsun maroi hpe jai lang ai hta, tai wa gaw, “Lapu zawn zai rawng na matu matsing sumhting la nna, anhte Myenmung na rawtmalan hpung ni gaw, “Hkrudu zawn shingdi nga mu” ngu ai hpe madung tawn wa ang masai.
KASI YU LA GING AI NSANG AWNG LA
Champion Nsang Awng La gaw, gamu shingjawng ai hpaji hta mungkan pinra kaw n-gun ja htum ai madang hku gumhkawng wa ai rai nna, aram re ai mungkan masha ni hpe mau ma-a mat shangun wa sai. Japan Judo ninghkring langai tsun yu ai hta: Nsang Awng La a ntsa, “Judo” hpaji hku maram yu ga nga yang, shi gaw, kaga masha ni hta alak mi rai n-gun grau ja ai n re. Madung gaw, shi a hpyen wa makoi tawn ai {Kreng} hpe n dum shamyi myihprap zawn hpaw dan dat shangun ai hpaji she re. Shing-rai hpyen wa sha-ip tawn ai {Kreng} hpe bai hpaw dan na matu shalen dat ai marang e, n dum shamyi bai hpaw dat hkrup ai hte tau nna shachyen tawn sai kaw n shut n shai shingte bang dat ai layung a n-gun gaw, shi hpe awngpadang shu la shangun ai mahtai rai sai, nga ai.
DAINI NA TAI WA A MASA
Kaja sha nga yang, tai wa gaw grup-yin kaw byin pru wa ai masa hta hkan nna, shi a atsam htum hte makoi shaip tawn ai Kreng hpe magap tawn ai battery n-gun gan yawm mat ai manghkang hte katut nga nu ai. Sinna maga de na ni gaw AA hpe prat dep training jaw magang wa, UN Security Council kaw nna tai wa hpe shagyip shagyeng ai masing hte shinggrup wa, sinpraw de na paukhpaw wa gaw, UN zuphpawng kaw shawng na zawn veto power lang nna garum la na hpe myit mada ai raitimung, masawp n dep mat ai hkinjang hte katut nna, kaning nchyum sai majaw dingdung maga de na rawtmalan hpung ni hte bawngban myit hkrum lam pyi n tan galaw ai shata mali gap hkat jahkring ai masing hpe maga mi sha dawdan ai ladat hte gan hparan la wa nu ai. One Belt One Road project awngdang jang rawtmalan hpung ni yawng hpe lu shazim kau na sai, nga nna, maga mi de, Myitsone Dam masing awngdang wa na matu ASSK hpe One Belt One Road Project a Director gan shatsam ya nhtawm, mahkrun jawm tam nga masai.
ASSK hpe kaning re arawng aya jaw timung, shi gaw 2008 constitution hte hpyendap a npu kaw sha naw taw nga ra ai majaw ahkyak ai bungli ni a ntsa matsun n jaw lu ai. Dai majaw 2008 constitution hpe gram na matu shakut wa ai shaloi, Min Aung Hlaing gaw ASSK hpe daru magam zing hkyen wa nna, ASSK gaw sinna mungdan ni hpe garum hpyi hkyen wa yang, Min Aung Hlaing a jawban hpe ndum shamyi shanem dat ang sai. Shing-rai tai wa gaw mungkan hpe maw lanyet dan ai pinra kaw Than Shwe gaw Director, Min Aung Hlang gaw Actor, ASSK gaw Actress shara la nna ka manawt dan ai hpe grupyin kaw nna ahkyak jawm tawn ya wa masai raitim, dai ni na ten hta dai lahkam gaw prat htum mat ang sai. Madung gaw rawtmalan hpung ni yawng NCA hpe myit hkrum sen jawm htu ya ai hte, tai wa gaw mungkan na kaba htum ai mara kaw na lawt wa lu nna, rawtmalan hpung ni gaw tai wa awngdang na matu mahkrun nnan jawm tam ya ai mahtai de gale wa mai ai.
Tsawra Kamhpa ai Nu, Wa, Hpu, Nau, Ji, Nban yawng hte hpe lajin dat nngai law. Yehowa gaw, anhte Wunpawng Myusha ni hpe ra n rawng hkumtsup ai mungdan hpe Awmdawm Ahkaw Ahkang hte hpawn laksan hpan da ya sai. Dai shaman chyeju hpe prat chyanat hkam sha lu mu ga matu, GOC Lahtaw Zau Seng hpe, shawng nnan na KIO a Ningbaw Kaba shalat ya nhtawm, matut manoi Ningbaw Kaba Maran Brang Seng, Du Kaba Malizup Zau Mai, Du Kaba Lamung Tu Jai, Ningbaw Kaba Lanyaw Zawng Hra hte, daini na Ningbaw Kaba, Du Kaba Nban La, Ningbaw Kaba marai “6” up hkang wa ai rai yang, langai hpra hta lu ging ai atsam hte shingkang shingwang mi arawng rai uphkang wa masai. Dai ni na aten hta tai wa a masa gaw, zang ayai hten run ai maga de tsaw htum ai madang kaw du nga sai.
Ndai ten hta Myusha ni hpe woi awn sa wa nga ai Ningbaw Kaba Nban La, Dap Awn Daju Du Kaba Gunhtang Gam Shawng, Ningbaw Malai Du Kaba Sumlut Gun Maw ni gaw, lagaw 3 tu nna ngangkang ai HKRA zawn, woi awn sa wa nga ai kaw, Myutsaw Mungtsaw ni yawng gaw, Yehowa jaw da ya ai machye machyang hpe jawm machyu nhtawm, woi awn sa wa nga ai Ningbaw Ningla ni a ntsa tsepkawp kam let, atsam htum hte jawm madi shadaw hpaji jawm jaw la ai marang e, anhte yawng yawshada tawn ai pandung de teng teng du wa lu na hpe kam let dating sa wa ga, ngu nna tinang a kraw kaw shanu pru wa ai hte maren, Tsawra Kamhpa ai hpu nau yawng hpang de lajin dat nngai law.
