Amyu sha Ningbaw Du kăba Lăhpai Naw Seng (shnr) Pawngyawng National Defense Force (PNDF) Ningbaw: Prat Nnan Myen Hpe Shawng Ninghkap Găsat ai Wa.
Du kăba Naw Seng gaw Lăhkum Lăhpai kăsha rē. Lăhpai Nhkat Naw Seng nga ma ai. Shi a daidaw shăra gaw Sam Mung, Kutkai Loihkang măre rē. 1941 ning hta Zawngbuk kăsha Naikai (Sumpra bum, Pin Sau măre na) hte Tanghpre măre kaw hkungran la nu ai.
Ya Mungmyit Sinli shăbrang wa Du Naw Seng Hkahku ga de lung wa ai gaw, Bochuk Awng San shăga shang wa ai Hpetsit Japan hpe găsat na mătu rē. Shi gaw nau n pawt ja ai. Myi tu tu le le rai nna, (pe 5 yungnu 4) dăram tsaw ai. Măkam măsham grai kăba ai hte akyu hpyi ai, nawku jawng sa ai. Hpung-up săra Ndau Tang kaw hkalup hkam la sai. Shi gaw nawku jawng sa yang, shi nan alu kawk lang nna alu hta ai. Hpung măgam hta grai shăkut măyu wu ai. Ndai zawn măkam măsham hte hkrak rē ai Du Naw Seng hpe hkanhpa lu ai măjaw, sinat gap yang n hkra hkraw ai ngu ai gaw, n teng ai lam sha rē. Raitim Du Naw Seng gaw lak lak lai lai rē ai Jinghpaw lăngai mi rē.
Jinghpaw Mung de du wa ai Jăpan ni hpe găsat shăchyut ai hta măgrau grang dik rē. Sumpra Bum lam na Waring kawng găsat ai shaloi, Jăpan hpyen la ni a na 6 kădoi la lu ai. Nsawp găsat ai shăloi mung Jăpan hpyen la na 6 bai kădoi la ai wa rē. Dai măjaw, Wunpawng Levis Hpyen Dap kaw B.G.M (Burma Gallantry Medal) shăgrau ai hkrum nu ai. Dai ten hta, shi gaw Subedar tsang kaw rai nga sai rē.
Du Naw Seng hte rau Kachin Levis hpyen hpung ni gaw, 1944 ning shăning kăang dăram hta, Myitkyina Ginwang mahkra hpe Jăpan a lăta kaw na găsat di la lu sai. Jăpan hpe dang kau lu ai hte pădang mănau hpe, dai shăning October shăta hta, Mamkkoi Yang kaw gălaw măsai.
Ya Jăpan wai mat sai hpang, Myen mung shanglawt lu sai. Găde n na yang, lăwu Myen mung de shanglawt hpung ni law law pru wa sai. K.N.U ngu ai Kăyin Shanglawt, Dawnghkawn hkyen, dawnghkawn hpraw ngu ai Myen shanglawt ni rē. Dai măjaw, lăwu Myen mung gaw măzang n nang rai nga sai. Raitim, Jinghpaw hpyen dap ni zim rai nna, dai lăwu Myen mung na shanglawt rawt ai ni hpe sha hkan găsat nga ai aten rē. Dai kaw Du Naw Seng mung lawm ai. 1948 ning hta, Kutkai kaw na Jinghpaw Hpyen Dap (1) hpe, U Nu woi awn ai Hp.S.P.L gaw, Myen Kummyunit ni nga ai Pyin Măna de htim găsat shăngun wu ai. Dai hpyen hpung hpe Du Naw Seng woi awn wu ai. Păting kaw nga ai Jinghpaw Hpyen dap lahkawng hpe mung, Kãyin ni (KNU) hpe găsat na matu U Nu asuya gaw mătsun dat wu ai. Ndai zawn, Myen hpyen du ni mătsun ai hte măren, măra kăta hpunau Kăyin ni hpe sat, măre nat, rim lu ai ni hpe gălaw măsai.
Du Naw Seng hpe hpunggyi jawng kaw sinat gap ai ngu nna, Captain kawn Lientienant tsang de jăhkrat kau ya ai. Raitim Kăyin ni hpe găsat ra ai măjaw, rank bai jaw nna, bai găsat shăngun sai. Găsat pa de gaw shi hpe hkrai dat nna, kăga du ni gaw, hpyen dap kaw num ni hte pyaw nga ai hpe yu kăun wu ai. Asuya gaw shanhtē a Myen hpyen dap, Myen hpyen du ni hpe n găsat shangun ai sha, ngai hpe hkrai shawng lam sa shăngun nna si hkam shăngun ai; kachyi mi pyi myit yu ai lam n nga ai; ngai si hkam ai kăde a mătu rai?; Kăyin ni hte anhtē Kachin ni gaw kăhpu kănau she rē; lăbau hta Kachin hte Kăyin ni găsat ai lam n nga ai. Dai măjaw, Kăyin ni hpe găsat ai lam gaw, lachyum n pru ai lam rē, ngu myit la nhtawm, shi a myitrum hpyen ma ni hpe tsun dan u ai. Shanhtē yawng myit hkrum ai hte “Anhtē, Kăyin ni hpe n găsat sai, Kăyin mung hpe Kăyin ni up nga u ga. Anhtē gaw Jinghpaw mung de lung wa săga, nga myit hkrum daw dan sai.
Dai măjaw, shi hpe Tawng-ngu de sa găsat shăngun ai shăloi, Bokalay du ai hte Kăyin Du ni hte zuphpawng gălaw nna, Tawati ngu ai măre kaw, Kăyin ni hte pawng mat nu ai. Du Sumlut La a hpyen ma chyen mi hpe mung woi mat wa wu ai. Miktila hpe shanhtē dang la lu ai shăni, măsha htaw nbungli lăngai mi hpe rim jawn nna, Maymyo de apyaw sha lung wa sai. Maymyo, Anizahkan kaw na hpyen du ni mung, shi hpe shanhtē a du mănang zawn nawn nna, hkap tau ai kaw sinat zing la kau ya sai.
Dai hpang, shi gaw, mawdaw lăngai bai rim la nna, Maymyo de lung wa sai. Dai Maymyo kaw nga ai Kăyin hpyenla ni hte pawng nna, Maymyo hpe apyaw sha zing la kau sai. Du Naw Seng Maymyo hpe zing la ai hpe yawng mau ai. Mungkan hta nbungli No.1 shawng rim jawn ai mung Jinghpaw Naw Seng rē ai lam daini du hkra mying gumhkawng nga sai. Dai hta n ga, Myen hpyen du kăba Tin Maung ngu ai wa, shi ka ai laika buk (Taing pyi ka nu nu - mungdai ka htan htan) page 168 hta, hpyen ni raitim, ngai, Du Naw Seng hpe n shăkawn ai gaw n nga lu nngai nga nna shăkawn shăgrau ka da wu ai.
1949 ning, March 11 ya shăni, Mandalay hpe găsat htim zing la lu sai. Du Naw Seng a hpyen hpung ni Myen mung a Nambat 2 kaba htum măre hpe zing la kau sai măjaw, Myen mung ting kăjawng let hkrit kăhpra mat măsai. U Nu asuya hpe pyi, Yangung măre lăngai sha up hkang lu sai măjaw, mungkan kaw nna Yangung asuya ngu măsat ya ai hkrum mat sai. Du Naw Seng lawm ai măjaw, Kăyin ni Myen mung hpe Yanggung (Insing) sha ngam hkra găsat la wa ma ai rē.
Yanggung dang la măhka ē, Kăyin ni shăda da hpawng ai zuphpawng hta, Kăyin ni găsat ai lam gaw Kăyin Mung shanglawt lu na mătu sha rē ai lam hte Kachin ni a mătu hpa n lawm ai hpe asan sha chye u ai măjaw ai kaw myit n pyaw ai măjaw, Du Naw Seng gaw, shi a mănang ni rai nga ai Gam Di, Hting Ra Hpung, Nchyaw Tang, Htang Tu ni hpe, “ Anhtē mung Jinghpaw Mung de rawt săga, Kăyin ni zawn anhtē a Jinghpaw mung hpe anhtē up nna, prat dep ai mungdan gaw gap ga,” nga tsun let Kăyin ni kaw nna găran pru mat wa sai.
1949 ning August shăta hta, Taung-ngu sinpraw măga kaw na Loikaw, Taunggyi, Loi Lin, Lashio, Kutkai de găsat htim bang wa sai. Tawngyi na gumhpraw dum ni adup hpaw rai nna, namhkam kaw wa nga nga sai. Du Naw Seng ni Jinghpaw Mung de n shang wa lu hkra hkan găsat na mătu, hpyendu Dăbang Naw Hpyen hpung 1 mi sa shăngun dat ai. Ndai ni bai wa tsun ai shiga gaw, shanhtē Du Naw Seng a hpyen ni nga ai kaw du hkra mam yi, hkindu yi, hkan măyun saw ai shăloi, Du Naw Seng pru wa nna, “He! aw-ra ramma ni hpa galaw nga ma ta? Ngai gaw Jinghpaw shăda da gaw n gap ai yaw, maw nanhtē gap măyu yang gap mu” nga nna sinda jen ya ai. Dai măjaw, shanhtē mung kăning n chye di nna, bai nhtang mat wa ai nga tsun ma ai. Du Naw Seng gaw myi man nsam jăshai kau nna, tsi rung sa rawng la nu ai. 1949 ning August 19 ya shăni, Kutkai Tsirung hta, Sinli Zawbwa, Howa Duwa Hkun Hpung, Waje Tu, Garam Hkam hte kăga du sălang mărai 20 hte zuphpawng woi gălaw u ai. U.M.P kaw na Du kăba Zau Seng, Du Bala Gam ni Naw Seng hpe Jinghpaw mung de n shang wa hkra lam lăpran kaw na di hkap găsat na matu lung wa ma ai.
Pawngyawng National Defense Force (PNDF) hpe lawu de na myitsu ni hte rau hpaw hpang sai.
Du kăba Zau Seng
Du kăba Măran Gam Di
Du kăba Hkam Man
Du kăba Zau Seng (1st Brigade BM)
Du kăba Ndawng Chyan (2nd Brigade BM)
Maran Zau Tawng (Police)
Duwa Zau La
Săra Waje Naw
Săra Hpauna La Gawng ni rai ma ai.
Ndai PNDF hpe Sam mung Kutkai măre ē hpaw ninghtan da sai.
Ndai uhpung hpe ninghkap ai ni law law rai ma ai. Dai ten hta, Săma wa gaw, Jinghpaw shăda da gaw n gasat ga ngu ai laika pa ni hkan găran ma ai. Dai laika gaw, “MUNGMYIT SINLI HPUNAU NI Ē, DUWA NAW SENG A HPANG HKAN AI HPU NAU NI, ASUYA Ē JUM N DUT JAW YANG HPA HTE SHA NA TA? DAP SHA NA HKU I? NDAI LAIKA LU HTI AI HTE NTA BAI WA U." Ndai laika ka jăhtuk ai gaw, Manmaw ga na săra Ugyi Hting Nan ka ai rē lam chyē lu ai.
Găja wa nga yang, Du Naw Seng gaw Jinghpaw hpyen dap hte pawng nna, Jinghpaw mung hpe atsawm sha măkawp măga let, Jinghpaw mung hpe mădu nan uphkang nna, prat dep ai mungdan gaw gap na mătu rai nga ai. Rai ti mung, Jinghpaw ni mung măsa myi n hpaw shi ai ngu tsun kau da nna, Miwa hkran de yawng mat wa sai. Miwa hkran de 17 ning tup hpaji hpan amyu my shărin la nna, 1967 ning hta Myen mung de bai shang wa let, Myen mung Kummyunit ni hte pawng nna, Ne Win asuya hpe găsat sai. Măjan (1709), zing la lu ai sinat hpan amyu myu 1,912 hte Myen hpyen la 7,569 hte hpe găsat shămyit kau nu ai. Du wa Naw Seng gaw, 1972 ning February 2 ya shăni, Thai-Myen lămu ga jărit shăra hta asak ap nawng mat sai rai.
Source: Du kăba Lăhpai Naw Seng by Pălawng Naw Tawng
Mahta ai lam ni:-
1. Dujan Nai Kai hte sanhtai (1995)
2. Hpt. Hkangseng Tu (Nawng Nang) hte sanhtai (1995)
