NUMNAK LI AI LABAU CHYOIPRA KUNGHPAN AI HTUNGHKING MAKA
KA AI : NYI GAW HKYANG
GALE AI: HTOI MAN
Jinghpaw myu ni a labau gaw hkik pawng gumhkawng ai labau re. Ndai labau hpe hpan shalat ai hte rau, Jinghpaw myu sha ni gaw chyoipra ai kunghpan laili maka ni hpe hpan shalat da sai. Ya anhte ndai (Jinghpaw amyu kunghpan maka labau sumla buk hpe galap yu ai shaloi, ndai gata na hkinghku langai hte langai a maka kaw nna amyu langai a kunggat chye chyang chyoipra ningia ni htoi gabrim nga ai hpe mu lu na ga ai. Ndai tsawm ra ning kaw nna rai wa yang, Saphkung mungdaw Jinghpaw amyu ginru ginsa sawk sagawn hpung ni gaw Hpung up salang Htoi Man wa kaw nna woi awn ai gata hta sinpraw sinna ding-dung dingda hkrun lam lamun deng man hkawm nna sawk sagawn lu ai yi ngam ni hpe yu ai shaloi, Jinghpaw myu sha ni a moi shawng na kaji gawoi ni gaw ya daini na Shansi, Sansi, Hawbe, Kansu, Zhinhai, Munggu mungdaw re shara ni hta ngasat ngasa shanu lai wa yu ai sakse ni dan leng pru wa ai hpe mu lu nga ai.
Ndai ginra hkan moi na shara mying dingsa hte Jinghpaw amyu ni Jaiwa ga hte dumsa ga kaw tsun hkra ai shara mying ni bung pre nga ai, ya dai ginra hta nga shanu nga ai masha ni gaw dai shara na mying dingsa a lachyum hpe sakse n lu madi madun mahtai jaw lu nga ma ai, rai yang Jinghpaw ga hku gaw mahtai jaw lu nga ai hta n-ga, dai ginra na mabyin hte jaw ang nga ai. Manau jaiwa hta tsun ai"N-gu" a lam hpe maram yu ai shaloi, dai kaw tsun ai "N-gu" gaw daini anhte Saphkung ga yawng chye ai "Hkauna mam" n re sha mam kaji she rai nga ai. Dai mam gaw ding- dung ginra hta hkai sha ai mam jahkai rai nga ai. Jaiwa ga hta Jinghpaw amyu ni a moi na kaji gawoi ni jau kaw nna Ba- si hkai ai hta n-ga ari ri, sumpan da nna hpun palawng lang ai hpaji shawng chye ai lam ni naw madun da nga ai. Manau jaiwa ga hta ga ginna kagam lang ai hpaji ni hpe mung naw tsun du nga ai, ndai ginra ni hta htu shapraw la ai kagam hking rai ni hte Jinghpaw amyu ni lang ai kagam hking rai ni hpe sha-dawn maram yu yang, maka kaw nna hkrang du hkra maren rai nga ai. Ta tut sa sawk sagawn ai hte Jaiwa ga hta tsun ai lam hpe gumhpawn maram yu yang, dai aten na Jinghpaw amyu ni a kaji gawoi ni a galaw lu galaw sha ladat kumla gaw hkyen lu hkyen sha hkaimu hte rem lu rem sha mu hpe daw chyen di nna madung dat ai ten rai nga ai.
Shangchyu prat du shang wa ai ten hta, Jinghpaw amyu ni a kaji gawoi ni gaw dai ginra kaw naw nga shanu nga ma ai hta n - ga, Chyunghua amyu a chyoi pra dik ai magri prat hpe maden zinghka ai hta lawm nga ai, mateng daini du hkra Jinghpaw amyu ni lang ai htunghking hkinghku maka ni, grau nna gaw jaw jau htunghking lam ni hkan lang ai hking rai ni hta, Shangehyu prat hta lang ai kazu maka, lajep maka, jan shata maka, kashun magyi maka, hka hpunla maka ni ding yang lang hkrat wa nga ai. Jinghpaw amyu ni a kaji gawoi ni ndai ginra kaw nga lai wa ai labau hpe ndai hta grau naw jau ai daw de mai sawk la nga ai. Ndai ginra hta htu shaw la ai moi na gali lakai jahkai ni hte Jinghpaw amyu ni lak hte lak matut lang yu wa ai, shing nrai ya naw lang nga ai gali lakai ni hpe shadawn yu yang, lang ai hkrang ngau rai rai, kumla rai rai, maren raw sha rai nga ai. Sawk sagawn lai wa yu ai hpang, Salang Htoi Man gaw grai ahkyak ai lam langai hpe mu shapraw u ai, Jinghpaw amyu ni a si poi mang makoi htunghking ni gaw hk- run lam deng hkying gade tsan gang ai ginra shaning hkying gade ning a shawng na Bum hpatwat masha ni hte matut ginlen hkat ai lam ni rai nga ai. Jinghpaw amyu gumgai dingla ni wai mat wa ai shaloi, lup grup yin kaw luphka htu kau nhtawm, nta masen bai galaw ya rai nga ai, ndai zawn re kumla gaw Bum hpatwat masha ni nga shanu ai dum nta kumla hte maren rai nga ai.
Hpa majaw nga yang, Jinghpaw amyu ni gaw gumgai dingla wai mat wa ai shaloi, shi a numla hpe moi na dingdung ginra dingsa ga de sa shabawn dat nga ai hta n-ga, nta hpe mung moi na jiwoi ni dingsa ga kaw naw nga yang rawng lai wa yu ai nta masen zawn di galaw ya chye nga ma ai. Ya daini na dum nta hkrang gade lak lai mat wa tim, wai mat wa ai gumgai dingla ni hpe gaw moi na dingsa ga na nta dingsa hkrang hku ding yang prat hte prat lak hte lak matut galaw hkrat wa ya nga ma ai majaw, gumhpawn yu dat ai shaloi, amyu langai mi nga sat nga sa hkawm sa lai wa yu ai labau hkrun lam hka hpe mu lu nga ai. Bai jan hpe jaw jau ai hku nna maram yu ai shaloi mung, lu la ai ginchyum gaw maren sha rai nga ai. Jinghpaw amyu ni gaw shanhte madu nan jan a gashu kasha ni rai ga ai nga ma ai, Manau jaiwa hta tsun ai lam law malaw gaw moi shawng na ni a kaji gawoi ni hte Jinghpaw amyu dingdung ginra hte seng hkat ai lam ni rai nga ai, Jinghpaw amyu ni gaw jan hkawhkam a gashu kasha Wuhpung a ahkyak ai kau chyen rai nga ai. Jinghpaw amyu ni a ya prat na nga sat nga sa lam hta moi Hua Hya amyu prat na galaw lu galaw sha ai rawn lai hte htunglai maka ni naw matut lang hkrat wa nga ai, ndai gaw gaja wa nan naw hkrung nga ai labau sakse nlung hte bung nga ai.
Aten labau na na nga lai wa sai hte maren, hpawng shingra ding ngam matut ndi shuk shak laklai ai prat ni hpe lai di kau da nna, Jinghpaw amyu ni gaw gau ngwi ngwi sha daini na Kansu, Zhinhai, Sizang, Sichawn ni hte matut ginlen ai dam lada ai lamu ga ni hta sit nga shanu mat wa sai. Jahtum galang bai ningdaw nna n - gaw htawt yu hkrat wa yang, ya daini na Yinnan mungdaw sinna maga, Munghpawm Myanma mungdan a dingdung ginra hte Gala mungdan a sinpraw ginra ni hta nga shanu mat wa sai. "Manau" gaw Jinghpaw amyu sha ni makawp maga matut manoi rai nna, manawt ginsawt yu hkrat wa ai shinggyim masha a dingsa dik ai ka manawt langai rai nga ai. Jan hpe jaw jau naw-ku ai prat kaw nna, jaw jau ka manawt kumla hku nna grin nga sai hte maren, jahtum e gaw daru manau, padang manau, sut manau, si manau nga nna manau amyu myu hku rawt zinghka jat mat wa sai.
Dingda ginra ga de n-gaw htawt yu wa ai hkrun lam laman hta, manau gaw grau nna hkum tsup zinghka jat mat wa sai hte maren, Jinghpaw amyu sha ni chyu sha lu ai htunghking maka byin tai wa sai, shingrai 1982 ning Saphkung mungdaw mungchying sha kasa zuphpawng kaba kaw nna, Jaiwa hta tsun hkai hkrat wa ai aten ahkying hpe sakse la nhtawm, shaning shanang na kru ta shagawng ( Kap shata 1 nhtoi 15 - 16ya) shani hpe upadi tara hku nna " Jinghpaw amyu htunghking manau poi" ngu nna masat ya sai, dai shani kaw nna, hunghking manau poi gaw, tara shang ai hku nna Jinghpaw amyu sha ni a htunghking kunghpan laili maka hpe hkaw shabra, myu sha ni a myit masin hpe gahkyin gumdin n- gun jaw, myit hkrum mangrum let shawng de shakut shaja hkrat wa shangun ai ahkyak asung jashawn mat wa lu sai. Jinghpaw amyu sha ni a htunghking kunghpan laili maka ni hpe htunghking matut hkrat wa ai ahkyak ladat gaw‹ Manau jaiwa) ga hte (Hkungran jaiwa) ga hku nna matsing yu hkrat wa ai rai nga ai. Jaiwa ga hta moi ginding aga ngu ai rai n nga, sumsing lamu ngu ai rai n pra yang hpa shawng nga ai lam, ginding ga nai hte sumsing lamu ganing rai lat wa ai lam, shinggyim masha hte mungkan ntsa na hkrung mahkrung tu matu, nga ma nga ganing rai lat wa ai lam, shinggyim masha ni ganing rai machye machyang jat nna mayat maya zinghka mat wa, amyu hunghking maka ganing rai lat wa ai ginlam ni hpe dai prat na shanhte a myit madang prat madang hta hkan nna matsun dan nga ma ai, shingrai jaiwa ga gaw, Jinghpaw amyu sha ni a hpaji lamun hkum ai hpaji chyum laika buk ngu tsun ging nga ai.
Jinghpaw amyu sha ni a jaiwa ga gaw, lachyum sung hkumtsup ai, amyu langai mi a prat lak shagu na mung chying sha ni a salu salat myit Woinyi gahkyin ginhkyawm rawng nga ai rai nna, amyu langai mi a daini na hte htawm hpang prat na myit tsam npawt byin tai wa sai, amyu a htunghking laili maka hpe hkringhtawng matut shabra yu hkrat wa ai mahkrun ahkyak madung byin tai nga sai rai. «Jinghpaw amyu kunghpan maka labau sumla buk hta madun ai lachyum ni gaw lam magup rai nga ai, buhpun palawng, galaw lu galaw sha ngasat ngasa lang hking rai, jaw jau hking rai, madum sumhpa hking rai ni rai nga ai hte maren, nbung ai jut hku nna nbung ai prat na ngasat ngasa sat lawat ni hpe dan tawk madun nga ai. Sumla shagu madun ai hkrang rai ni hta amyu langai mi a hpan shalat Woinyi labau hte htunghking, tsawmhtap ai hpe ra sharawng awng ai myit jasat ni hpring tsup rawng nga ai lam hpe madun lu nga ai. Buhpun hking ni gaw ndai sumla buk hta na madung re. Buhpun hking rai gaw amyu langai mi kaga amyu hte dan tawk ginhka lu ai masat maka re, bai nna amyu langai mi a myit masin rawnlai hpe grau madun lu ai lam maga ni mung naw rai nga ai, buhpun hking rai kaw nna amyu langai mi a htunghking laili maka, tsawm- htap shingni myit jasat, nga pra ginra shingra maka sat lawat ni hpe madun lu nga ai.
Jinghpaw amyu ni a buhpun hking rai, grau nna shayi num ni a buhpun hking rai ni gaw, hkumtsup la nga ai hta n-ga, nsam ni mung kaga lak tsawm htap shingnyi rawng la nga ai, bai da maka a lachyum mung labau lachyum rawng ai ni hkrai rai nga ai. Mungkan na hte daini ya prat na rida maka hte shingiawng tim n sum lu ai buhpun hking rai ni rai nga ai. Jinghpaw amyu shayi num ni a gali lakai hking rai ni mung grai hkumtsup nga ai, law malawng gaw gumhpraw hte galaw ai rai nna, jaw krang, lakan jahkai, hkachyi jahkai, ta lahkawn jahkai hte kaga amyu myu rai nga ai. Gali lakai jahkai ni gaw hkrang ayawng htuk, kaga lak masa tsawm rai nna, buhpun palawng hte nachying htaphtuk la nga ai. Jinghpaw amyu ni gaw moi prat jau jau kaw nna gumhpraw galaw ai hpaji chye chyang masai hta n - ga, lak san ja gumhpraw galaw ai "N - dup" hte " Jang hkam" ngu ai htinggaw mying pyi lu ai amyu rai masai. Nhtu gaw Jinghpaw amyu sha ni galaw lu galaw sha ngasat ngasa ai hta na ahkyak lang hking rai nga ai. Galoi nhtoi raitim Jinghpaw amyu sha ni a labau kaw hkan dingnawng rai nga ai, moi hkwilu hkwisha, remlu remsha, hkailu hkaisha prat hta rai rai, ya daini na poi shing - ra numwawn numla re htunghking lam magup hta mung nhtu hte n hka lu nga ai.
Shingrai nhtu gaw Jinghpaw amyu sha ni a ngasat ngasa lam hta yawm mat n mai ai kauchyen rai nga ai hta n - ga, amyu langai mi a share shagan ai atsam ningja hkrang kumla byin tai wa sai. Jinghpaw ga malai hta tsun ai" Nhtu nhpye ai wa hpe la kadai n sawn, nhtu hkyen n kung ai wa la gaja kadai n du" nga tsun ai hte maren, nhtu n - ga hpye ai gaw Jinghpaw amyu sha shadang la ni a lang htunghking nan rai nga ai. Manau poi hta n - gun atsam mi alu rai nna shingkang ai mung nhtu a kang shingwang ningja lawm ai majaw rai nga ai. Jinghpaw myu sha ni rawt zinghka hkrat wa ai labau hta nhtu jahkai madung lang ai hta lai nna, ri jahkai, nhkrang kungli jahkai, ndan jahkai hpe mung naw hpan shalat lang nga ai hpe ndai (Jinghpaw amyu kunghpan maka labau sumla buk)hta mu lu na ga ai. Jinghpaw amyu ni gaw kabu gara myit shawang ninglaw ningpyaw chye ai amyu sha ni rai nna, ka manawt ginsawt lam madum sumpyi amyu myu hpe ra sharawng hpan shalat ai amyu ni rai nga ma ai, dai madum sumhpa ni gaw sauhpa htau gawng, bahtau, pyilum, pyilang, dumba, pyis- un, pyiman, pyi htawt, mungkan sumpyi, htu ren, apau, tingse jahkai re ni rai nga ai, madum sumpyi ndai ni gaw kagam, hpun kawa, nga rung, nlung, magri ni hte galaw ai rai nga ai, madum sumpyi ndai ni gaw, galaw ai grai loi nga ai raitim, dum shapraw dat ai nsen ni marit shingnyi rawng la nga ai re majaw, ya daini na prat hta raitim, hpang hkrat mat ai lam n nga, amyu a htunghking ningli hpe sharawt zinghka, kabu hpa poi shingra ni hpe bun shalum ya, myit shangwi shapyaw ya re asung ni ding yang naw jashawn mat wa nga ai.
Ndai sumla buk hpe sawk ka shalat ai Salang Htoi Man wa hpe gaw grai hkungga ging ai wa rai nga ai, Jinghpaw amyu rai nga ai hta na shi gaw gade shi ning a shawng kaw nna amyu langai mi a kunghpan htunghking laili maka gaw amyu langai mi grin nga na ahkyak re lam, lama wa amyu langai mi madu a htunghking hpe atsai awai shamat kau jang gaw, amyu htum mat sana re lam ni hpe myit dum du nna, shi madu nan ta tut rawt shakut u ai majaw, « Manau jaiwa)) , (Hkungran jaiwa) labau laika buk ni hpe shawng hpang rai shapraw mat wa lu nu ai rai nna, Miwa gumsan mungdan kunghpan hpaji ninghkring rapdaw kaw nna salang hku hkap jashawn la manu ai hte maren, amyu kunghpan htunghking hpaji wusa byin tai wa nu ai. Shi gaw kangka ai hte magam bungli ni hta lai ai aten ahkying hpe manu shadan jai lang nna amyu a htunghking ningli ni hpe sawk sagawn ai wa rai nga ai. Gade shi ning a hpang gahkyin gumdin rai nna laika buk lu shabyin nu ai. Manu dan la nga ai sutgan hking rai ni hpe hkan sawk sagawn hkawm ai shaloi, shi gaw ru yak jamjau gade hkam let Jinghpaw mare buga gahtawng ninghtawn gade hproi nna hpaji wusa moi na jaiwa dumsa gade hpe tam nna hpaji sawk sagawn hkawm ai wa rai nga ai.
Gade shi ning du tim shakut myit nsim ai dinggrin dingnawng rai bandung gaw langai sha rai nga ai: Tinang amyu hpe wumja rawt wa shangun, mung htingrep ga na kunghpan ningsang magam hpe rawt zinghka hkrat wa shangun na matu rai nga ai. Jinghpaw amyu mungchying sha ni gaw hkumtsup tsawmhtap lali gabrim ningja rawng ai kunghpan maka ni hpe hpan shalat da sai, ya naw lu mahkawng tawn da ai kunghpan maka ni gaw grai manu dan dik mat sai. Raitim ya daini du hkra rai yang, hkumt- sup ai hku na krang ngau sumla ni dip shapraw yu ai lam n nga nga ai. Ndai Jinghpaw amyu kunghpan maka labau sumla buk)gaw dai zawn hkam man mat ai magam hpe gapa ya nga ai, sumla buk gata na sumla shagu gaw, amyu langai mi a moi prat kaw nna daini du hkra na magrau grang let shakut shaja, dinggrin dingnawng nhtum nwai, matut ndi rai nga ngwi nga pyaw na lam hpe shalat mayu ai myit jasat lam ni hpe madun dan nga ai. Laika ndai shapraw ai a lachyum gaw yawng hpe hkrang maka madun dan ai mung rai, ginchyum ai lam mung rai nna, dai hta grau naw dan tawk ai lachyum gaw daini na hpawng shing-ra a matu akyu htam na re hta n-ga, htawm hpang na ni a matu grau akyu rawng na re.
Aten ahkying hta hkan nna, laika buk ndai a lachyum akyu grau nna dan leng pru wa na re ngu anhte kam ai. Amyu langai hku nna tsun ga nga yang, gaja jet ai kunghpan hunghking laili maka gaw amyu langai a myutsaw myit hte myu a hunghking ningli hpe hkringhtawng matut hkrat wa na matu ahkyak asung jashawn hkrat wa lu chyalu rai nga ai. Anhte gaw amyu kunghpan htunghking laili mahka mungdaw kaba hpe maden zinghka, mung hting - rep ga na amyu bu hkawm magam lam ni hpe maden zinghka, kunghpan hking rai ni hpe galaw shalat hkrat wa re shaloi, ndai manu dan dik ai amyu a kunghpan htunghking maka ni hte gaw hka n lu rai nga ai. Manu dan dik ai amyu htunghking maka ndai ni gaw amyu langai, buga langai na sutgan mung rai nna, Chyunghua amyu ting a sutgan mung rai nga ai.
Ndai Jinghpaw amyu sha ni a shaning hkying mun ning na salu salat myit atsam Woinyi gahkyin gumdin rawng nga ai laika buk ndai gaw Jinghpaw amyu sha ni jiwoi mungdan chyinghkai nu pe sak ya ai kumhpa rai nga ai. (Jinghpaw amyu kunghpan maka labau sumla buk> shapraw lu ai gaw, ya prat na hte htawm hpang prat ade kale na akyu rawng ai magam mu langai rai nga ai. Htoi Man gaw Jinghpaw amyu sha ni a gashu kasha rai ai hte maren, tai n shut shagrau sha-a ging ai, shi galaw hkrat wa ai ma hkra gaw shakawng ging gumrawng ging nga ai. {Jinghpaw amyu kunghpan maka la- bau sumla buk) pru lu na sha rai sai re majaw, ndai laika ka nna ngai madu a myit mahtai lam tsun madun n ngai, bai nna laika buk sawk ka shalat ai wa kaw nna ngai hpe ga hpaw ka na kam sham ai majaw mung, kahtap nna chyeju dum dat nngai.
