MUNGBAWK BUGA A SUM TANG
Hpaunat Mun AWng
Munghpawm Myen mungdan Wa mungdaw Mungbawk kaw nga shanu nga ai Jinghpaw myu sha ni gaw, 1884 ning daram ten kaw nna Mung bawk de du yu wa sai lam hpe chye lu ai. Mungbawk buga hta Hpakawn Gum Se ngu ai wa shawng nnan sa de ai lam hpe chye lu ai. Mungbawk ga de yu wa ai Jinghpaw sha ni gaw Sam mung Sinli, Hu hpyet, Mung gu, Hpawng seng maga de na yu hkrat wa ai re ngu ai hpe kaji kawa ni hkai hkrat wa ai n-gup aga kawn chye lu ai. Mungbawk ga hpe shawng nnan e Mung du hku nna, Hpakawn Gum Se up hkang lai wa sai re. Dai hpang e Hpayi du wa bai matut nna up hkang lai wa sai. Hpayi du wa hpe gaw Sam Sawbawa nan tara shang up hkang na matu ahkaw ahkang jaw da ai re. Dai hpang Hpakawn Zau La bai matut nna up hkang sai. Dai a hpang gaw du wa Hpakawn Tu Lum, du wa Hpakawn Zau Tang ni matut manoi up lai wa sai. Du wa Zau Tang up hkang ai ten gaw 1973 ning du nga ai. 1973 ning shata 4 hta Wa kamyunit shang wa ai hte rau Jinghpaw du ni up hkang ai aten htum mat wa sai re.
Lai wa sai ten hta Mungbawk gahtawng nhtawn na masha ni kaji gawoi jaw jau ai nat jaw htunghking lang ai, rai yang Wa kamyunit shang wa ai hte rau Buda makam masham kam ai masha ni ramram law wa sai hku re. Ya daini Mungbawk kaw Jinghpaw gahtawng 3 nga nga ai. Nam ding, Hu mung, Lashap gahtawng ni rai nga ai. Htinggaw 180, masha jahpan 973 du nga ai. Gahtawng masum na masha ni a makam mashap lam mung nbung nga ai, Hkalup hpung htinggaw 96, jau hpung 74, buda 20 re. Wa mungdaw hta nga shanu nga ai Jinghpaw Wunpawng sha ni yawng gaw lam shagu hta grai naw hpang hkrat nga ga ai.
Mungbawk kaw nga ai Jinghpaw sha ni nlaw la tim, anhte a htunghking hpe n shamat kau ai sha tinang a ga, bu hpun palawng, laili laika hte nga sat nga sa lam ni hpe matut nna jai lang nga ga ai. Ga shadawn: Hkrisamat poi, nlung nnan sha poi, nta dingshawn shang, numwawn numla poi zawn re ai ni hkan e htawngka ka ai lam hpe grai sharawng let naw galaw nga ga ai. Anhte buga hta Jinghpaw Wunpawng myu sha ni du pru hkawm ai shaloi grai nan gabu chye ga ai. Rai timung grai law bai mu yang mau mahka mat chye ga ai, hpa majaw nga yang, Jinghpaw myu sha ni law law rai ganawng hkawm ai hpe n mu yu ai majaw re. Asan sha tsun ga nga yang, lai wa sai 2010 ning a shawng daw hta Shanglawt hpyenla hpe pyi gaw n mu yu ai ni rai ga ai. Sakhkung ga hkan nau ai htunghking manau hpe wa mu nna myit n-gun grai lu ga ai re. Mungbawk kaw 1966 ning, 1991 ning, 2001 ning, 2009 ning hta hunghking manau 4 lang galaw lai wa yu saga ai.
Nga sat nga sa lam hta, makau grupyin hpunau Wa, Mawa, Sam, La hu myu ni hte rau jawm ganawn mazum ai hku re. Hpaji lam hta laika hpaji chye ai ni grai naw shau ai majaw, lam shagu hta anhte Mung bawk kaw nga shanu nga ai Jinghpaw myu sha ni nga sat nga sa lam hta mung grai naw hpang hkrat nga ga ai. Yi sun hkauna hpe madung tawn nna galaw lu galaw sha ga ai. Sut hpaga madu ni n nga shi nga ai. Du na 2015 ning ginhtawng ten hta e, sasana shang ai 25 ning hpring manau poi galaw hkyem nga ga ai. Dai re majaw nlaw la ai anhte Mungbawk kaw nga nga ai Jinghpaw Wunpawng sha ni hpe lam shagu hta tsawra myit hte tsawra ai nu wa myitsu hpunau na ni yawng naw jawm garum madi shadaw la marit ngu nna mung hpyi lajin dat ga ai law.
