CPB-KIO Myit-hkrum Mungga Makyit (Agreement signed by the Central Delegations of the Communist Party of Burma and the Kachin Independence Organization, July 06, 1976)
"Myen Mung Kumyunit Hpung" (Bamar pyi komyunit pati, Burma Communist Party - BCP snr Communist Party of Burma - CPB) gaw, Munghpawm Myen Mungdan "shanglawt" hpe Britis shadip magam ni kaw nna January 4, 1948 e, lu la ngut ai hpang, dai shaning Marc shata hta, Hkringmang Daju U Nu woiawn ai AFPFL munghpawm shadip magam hpung hpe shawng ningnan rawtmalan matwa nna nam rawng rawng gumlau rawt matwa ai Myen rawtmalan wuhpung, rai nga ai. Burma Communist Party, PVO (Alanhpyu) - White Band, Communist Party - Red Flag (Alanni) ni gaw, kahproi kanoi nam shang rawtmalan matwa ai ni hkrai, rai nga ai. Kachin amyusha ni gaw Britis shadip magam ni kaw, munghpawm Myen mungdan shanglawt chyawm la nna chyawm nga, chyawm pra sa wa na matu, February 12, 1947 e, Sam mung - Panglong kaw Myen, Sam, Hkang ni hte rau, "Panglong Munghpawm Mungga Makyit" hpe myit hkrum ta-masat mahkret nna nga sa wa sai. Munghpawm Shanglawt lu la ai kade ning pyi n na shi ai zawn sha naw ngu nga yang, 1958 ning e "Panglong Munghpawm Mungga Makyit" hpe Bogyoke Ne Win (Nta sin hpyen shadip magam hte rawtmalan hpyen council1 ) gaw, munghpawm mungdan "shadip magam ahkang aya" (state power) hpe magra tekjum manat kau nhtawm, gawgap sharawt tawn sai munghpawm hkrang hpe jahten sharun kau let, hpyen gumshem lailen uphkang matwa ai.
Deng-ninghkan, Kachin amyusha ni gaw kalang mi bai 1960 October 25 e, rawtmalan ninghkap hpang matwa ai gaw, amyusha shanglawt rawtmalan hpungtung kaba (Kachin Independence Organization) raiwa nga sai. Dai hpang, 1961 Febraury 5 gaw, Kachin amyusha "Kachin Independence Army" hpe hpaw la nna laknak hta lang kasat ninghkap matwa ai gaw, daini du hkra rai nga sai. CPB hte KIO yan gaw, Bogyoke Ne Win hpyen shadip magam hpe ninghkap kasat ai raitim, shan-yan shada da mung, nut hkat laiwa masai. Shada da kasat gala nga hkat ai ngu tim, ndai gaw grau nna 1968 - 1976 lapran shaning aten ni hkan, rai nga ai. Raitim CPB hte, 1976 e, KIO gaw kasat gala lu jahkring la tim, 1989 CPB htenrun bangwa ai shaloi, CPB kaw nna ga garan pru matwa nhtawm laksan laknak lang rawtmalan wuhpung hku tsap matwa ai ni gaw shanhte rawtmalan wuhpung grin nga lu na matu, Myen hpyen shadip magam hte, gaphkat bai jahkring nga matwa ai. Dai shaloi, dai laknak lang rawtmalan wuhpung ni hte KIO gaw 1994 ning hkan du hkra, matut nna bai kasat gap hkat ai masa nga ra matwa ai. Ndai hpung ni hta, MNDAA2 gaw Marc 04,1989 e, CPB kaw nna uphkang ahkang aya ni magra tekjum la mat nhtawm, Myen Hpyen NWT Shadip Magam (State Law and Order Restoration Council - SLORC) hte, gap hkat jahkring simsa gamung dup la matwa ai.
Dai hte maren, Kachin mungdaw sinpraw maga de nga ai Sadung-Panwa "CPB Majan Ginra No.101" na Zahkung Ting Ying ni mung, December 1, 1989 hta CPB kaw nna bai laksan garan pru matwa nna NDA-K3 laknak lang wuhpung hku, nga mat ai. NDA-K hte Myen hpyen NWT shadip magam ni mung, MNDAA ni zawn, gap hkat jahkring simsa gamung galaw matwa ai, rai nga ai.4 KIO hte Myen hpyen shadip magam ni 1994 hta she, gap hkat jahkring ai shaloi gaw Myen hpyen hte, shawngshawng hkan e gap hkat jahkring tawn ngut sai CPB na ga garan matwa ai laknak lang wuhpung ni hte mung, laga mi alak alai n gap hkat ra sai hku, rai mat nga ai. Lafa-wa mi raitim, CPB ni hpe "Miwa Kumyunit Hpung" (Chinese Communist Party) ni hpyen laknak kaji kaba, machyu pala, hpyen arung arai, tsi-mawan.... ni, alaw alam sharut jaw garum nga nna ninggun ja nga ai aten kaba ni hta, KIO gaw masan sa ai hku nna gap hkat jahkring tawn lu nhtawm, lawu na labau shang myit-hkrum mungga makyit langai hpe galaw lu ai. Miwa mung de mung masa chyinghkalam hpaw, mahkrai bai hkrai laiwa sai.
CPB - KIO Myit-hkrum Mungga Makyit (July 06, 1976)
I. Wuhpung lahkawng maga yan gaw daini na mungkan satlawat grai kaja htaphtuk taw nga ai hte maren, ndai mungkan shawa masha rawtmalan yawng lawt lu (Shanglawt) lam a matu, akyu ara nga dik ginjang rai nga ai ngu kamsham nga ga ai. Myen mung rawtmalan hte seng ai satlawat ginjang mung, htaphtuk dik rai nga sai sha n-ga, mung shawa masha (amyu masha hpanhpan a rawtmalan) lawt lu lam matu, akyu ara magawn la mai dik ai aten ahkying rai nga sai ngu nna mung, kamsham nga ga ai. Daini mungkan ting e, chyalai ninggun kaba mungdan yan rai nga ai Soviet Social - mung maden ni hte American mung maden ni gaw, shanyan a la-pran kaw, mungkan ga hpe garan ginghka up na hku, shakut kashun shingjawng hkat nga ai. Maga mi de, mungkan ga hpe hpya kashun madu shingjawng hkat nga ai zawn, bai maga mi de mung mungkan mung shawa masha ni a ninggun marai makru hpe repdi repsha wa lu na matu hte shanhte a dip ka-myet ai grin wa lu na matu, myitrum ninggun hpe gawgap sha-ngang masai. Nsawn n-ang ai hku nna repdi repsha hkat ai akyu ara gaw, grau nna Soviet Social - mung maden ni a hkrup mara matse zai ai hku, kasat kashun ai gaw jut shara shagu hkan e, gangdun gangjen ninghtan shai ai hpe shabyin nga sai. Ndai gaw, lani hte lani, grau grau ahtik ahkawk laja lana byin sha-ngun nga sai. Shinggyim masha wuhpawng ngasa ngapra sa wa lam grau grau nna nshaw nshun kahtik kahtawk laja lana kaba wa ai zawn, daini na mungkan kaw, mabyin masa lahkawng yan gaw rawt tsaw kaba nga ai. Tsun mayu ai hta, satlawat ndai gaw "Mungkan Majan No.III" hte mung shawa masha gumlang ai rawtmalan kapaw ga sha-ngun wa ai de, shabyin nga ai. Gumlang rawtmalan ai kaw nna rawtjat kaba ai gaw Mungkan Majan No.III hpe shingdang yang, shingdang lu wa na re (snr) Mungkan Majan No.III byin pru sa wa ai lam mung, gumlang rawtmalan ai hpe byin pru sa wa sha-ngun mai nga ai. Lafa hku nna mi byin yang byin, shingdim e dai a jahtum hpe hkrum katut hkat sha-ngun na gaw, mung maden masa rai nga ai. Dai majaw, daini na mungkan satlawat gaw, rawtmalan ai mung shawa ni hpang de, akyu ara kaba dik rai sha-ngun nga ai. Ndai gaw kamsham ai lam, rai nga ai.
Wuhpung lahkawng yan hta, bungpre ai ningmu langai nga ai. Dai gaw, US mung maden ni hpe kalangdat ninghkap nga ai zawn, daini na mungkan satlawat gaw Soviet Social - mung maden ni hpe atsam marai ja ja hku nna ninghkap nga na matu, hpyishawn nga ai. Dai majaw, socialist Miwa mung masha gumsan magam mungdan hku nna woiawn nga ai mungkan mung shawa masha ni maga de pandung du hkra, tsap lawm ra ai hte kasat shakut matwa ra nga ai. Daini mungdan dinghku kata e mung, "Ne Win - San Yu hpyen shadip magam" (mung maden lailen, gumchying gumsa - lamuga madu hkrang hte byurukaret - arang madu sut masa) hte amyu mung shawa masha yawng a la-pran kaw, lani hte lani grau grau nna kashun kashe laja lana byin wa nga ai. Ne Win - San Yu hpyen shadip magam gaw, jut shanawm shara shagu de nna sut masa, mung masa, hpyen masa hte shinggyim masha ngapra jasat masa manghkang hkumsumhpa ni hte, katut hkrum sha nga sai. Raitim, rawtmalan ai satlawat gaw lani hte lani rawt kaba nga nga ai. Ne Win - San Yu hpyen shadip magam hkrum katut nga ai jut shara shagu de nna mayak mahkak ni hpe hparan n dang nga nu ai. Hpang jahtum gaw lani mi e, hpyen shadip magam gaw tengsha hkrat-sum na re. Wuhpung lahkawng yan hta, bungpre ai ningmu nga ai. Dai kaw, amyu mung shawa masha yawng lawt lu lam matu, yawng yawng a hpyen rai nga ai Ne Win - San Yu hpyen shadip magam hpe ninggun atsam htum hkra, ninghkap kasat na matu, mungdan dinghku satlawat ni gaw hpyi lajin taw nga sai. Bai nna ndai hpyen shadip magam hpe tsepkawp hkrat-sum mat ai aten du hkra, rawtmalan hpyen ninggun ni hpe chyawm kahkin nna chyawm kasat na matu, shadut taw nga sai.
II. Wuhpung lahkawng yan gaw, Myen Mung e amyu mung shawa masha yawng hpe sai chyup dip ka-myet tawn nga ai hpyen madung masum gaw : (1). mung maden lailen masa, (2). gumchying gumsa - lamuga madu lailen masa, hte (3). byurukaret arang madu lailen masa ni rai nga ai, ngu tsepkawp myit hkrum ga ai. Dai majaw, amyu mung shawa masha ni yawng a awmdawm lawt lu lam matu, mung maden lailen masa, gumchying gumsa lamuga madu lailen masa, byurukaret - arang madu lailen masa ni hpe tsepkawp ninghkap manga kau nna aru apawt du hkra, gawt malawk kau ra na.
III. Wuhpung lahkawng yan gaw, amyu mung shawa masha yawng a 'hpyen' (enemy) rai nga ai Ne Win - San Yu 'hpyen' (military) shadip magam hpe "hpyen (enemy) madung masum" (mung maden lailen masa, gumchying gumsa - lamuga madu lailen masa hte byurukaret arang madu lailen masa) a daju kaba re, ngu tsepkawp hkam la ai. Ndai gaw, tsin-yam tsindam yubak masa lam masum a shingkang shingwang hpe shadawng ya nga ai. Dai majaw, yawng a hpyen rai nga ai Ne Win - San Yu hpyen shadip magam hpe tsepkawp htenrun mat ai du hkra, ninghkap kasat shamyit shatsai matwa ra na.
IV. Wuhpawng lahkawng yan tsepkawp myit hkrum hkat ai hta, yawng a hpyen rai nga ai Ne Win - San Yu hpyen shadip magam hpe kasat shamyit shatsai ai kaw, BCP hte KIO gaw manaw manang satlawat hku nna mahkri shawn kahkin gumdin ngangkang ra na; Rawtmalan wuhpung ni a lapran hta, rap-ra lam ningpawt ninghpang shingra tara hpe sha-ngang shakang jatwa na; Shada da garum madi shadaw hkat let, rausha chyawm hkaja ai hte amyu mung masha ni yawng awmdawm lawt lu lam matu, chyawm lata gindun sa wa na; hte, byin pruwa chye ai manghkang yawng ni hpe bawngban tsun jahkrup hkat ai hku nna hparan jasan la hkat na.
V. Wuhpawng lahkawng yan gaw lahta de tsun tawn matwa ai pandung ni, matsun maroi ni hte masing masa ni hpe mai kaja dik ai mahkrun hku nna galaw sa wa lu na matu, hkrang shapraw sa wa na bungli lit ni hte bungli masing ni hpe matut nna bawngban jahkrup sa wa na hpe tsepkawp myit hkrum ga ai.
VI. Wuhpung lahkawng yan gaw lahta de na myit hkrum lam hpe amyu mung masha ni yawng a lapran hta, ndai myit hkrum hkat ai lam hpe dandawng ai lachyum hku, damlada ai hkrang hte, seng-ang ai mung masha myit krawlawang e kapjung matwa na hku nna Jinghpaw hte Myen aga laika ni hte, ka na hpe tsepkawp myit hkrum tawn hkat ga ai hte maren, ndai aga laika lahkawng yan mung tara shang nhtawm, wuhpung lahkawng maga yan mung, masat masa tawn hkat ga ai.
Sd/ Brang Seng (Chairman, Kachin Independence Organization and Leader of the KIO Delegation)
Ba Thein Tin (Chairman, Burma Communist Party and Leader of the Central Delegation)
KIO maigan makyit mahkai ninggun dat hpang wa :
Amyusha shanglawt rawtmalan magam bungli hpe ningpawt hpang dat ai kaw nna KIC Ningbaw kaba Lahtaw Zau Seng (GOC) gaw 1960-1965 lapran, KIO/KIA hpe woiawn gawsharawt matwa nhtawm, rawtmalan magam bungli bungsi ni hpe hkrang shaw sha-ngang shakang galaw sa wa ai. 1965 November shata e, Burma-Thailand mungdan lamuga jarit de, Shanglawt magam yi-ngam shachyen shaja na matu, hpyenhpung hte hpawn, yu matwa sai.6 Dai kaw nna 1975 du hkra (10 yrs), dingyang matut manoi ThaiBurma jarit e nga nhtawm, mungsang mungdan ni hte matut mahkai let, laknak arung arai tam shinggyin mahkawng shalun dat ya nna shakut shaja taw nga ai, rai nga ai.
Mungkan mungsang masa gangdun gangjen, Miwa satlawat laklai shai wa :
Ndai aten ahkying yang e, mungkan shara shagu na bumba batba satlawat gaw, American (US) woiawn ningbaw ai democracy wuhpung (Nort-Atlantic Treaty Organization : NATO7 ) hte Soviet Russia (USSR) woiawn ai Socialism-Communism wuhpung (Warsaw Pact) kaba lahkawng yan, shanhte a mungsang mungkan masa lam hpe shingjawng kasat hkat ai katsi majan aten (Cold War Era) hta, wa-ang nga ai. "Katsi majan" (cold war) ngu tim, majan mahpang hpe US hte USSR yan adingtawk shada da kasat hkat ai hkrang hku nna n re ai sha, laga shara mungdan kaw shada da kasat nutjaw denhkat shangun ai majan mahpang hkrang masa rai nga ai. Ndai hkrang masa majaw, Germany, Korea, Vietnam,.... ni gaw shada da amyusha kata e, majan mahpang chyarangpa wabyin shajang nhtawm, du daw, sai hkaw, arum ara, htenza hkrum laiwa masai. Katsi majan hkrang masa ndai mung, IIWW na shangai shayan pruwa ai mungkan mung masa hkringhtawng, rai nga ai. Mungkan katsi majan satlawat kata e, 1966-1976 (10 yrs) lapran hta, Miwa mungdan ting mung, "Bawnu kashin shatsai ai masing" (Cultural Revolution, ,Ofaus;rI awmfvSefa&;) hpe laja lana hkrang woishaw shakut nga ai ladaw shaning ni, rai nga ai. Ndai Miwa Cultural Revolution hkaqleng gaw, Miwa makau grupyin shara shagu de, kanawng chyam du laiwa sai hpe mulu ai.
Ndai Miwa masa lam hkaqleng mawru kaw, India Northeast rawtmalan hpung ni mung (gsd. Naga National Council : NNC, ...), jawnchyam laiwa masai.8 Raitim, lamuga hkrunlam tsan-gang ai hte htawwa htawsa ayak ahkak majaw akyu pru ai daram, n magawn la lu kau ai hpe shanhte a rawtmalan labau hkrunlam sum-yan hkan e, hkan mu lu nga ai. Mungkan katsi majan wanhkut gaw jut shara shagu de n ngam hkra, galip chyambra nga ai hpe mu lu nga ai. Ndai ninghkan, Myen Mung Kumyunit Pati (CPB) mung, laknak lang rawtmalan wuhpung hpyen masa hte mung masa ni hta, Miwa mungdan CCP a garum madi shadaw ai ninggun hpungkun kaba lu la wa masai. Kade ma ma, tsang shara nan n nga hkra, lu la lu lang ai ginjang katut nga ai ni, rai nga ai. Tsun ga nga yang, Kachin lamuga ntsa hta mung, KIO/KIA rawtmalan nga sai majaw 1961 shaning kaw nna gaw ding-run majan mahpang shara byin matwa sai, rai nga ai. Mai byin ai ladat hte, shakut nna ninghkap kasat kri taw nga sai.
Kaning re rawtmalan wuhpung ni mung, rawtmalan kasat nga ai ahkying aten ni hkan, ahkyak dik gaw hpyen laknak arung arai ni rai nga ai. Kachin amyusha ni mung, myitrawt myit-su ninggun hte, lu ai dunghpau sinat, IIWW na laknak ngam kaji kajaw, hpyen ni kaw na kashun la ai laknak ni hte, lapu du manat zawn kasat kri taw nga sai aten ngu yang mung, n shut na re. Ngam ai madi shadaw arung arai ni gaw, kaning nchyum chyauhkawk jahtuk mai nga ai. Awmdawm shanglawt kasat di la na matu, hpyen laknak arung arai tam ai hpe ninggun dat masai, rai nga ai. KIO Ginjaw de nga ngam ai ni mung, ndai lawnglam hpe nrau nhtau rai, maigan mahkrun tam shakut sa wa ai raitim, mungkan katsi majan satlawat hta, wachya tauta dauyin mat mat rai ai hkaqleng zawn wabyin ai hpe mung, "labau mabyin" ni hkan e, mu lu nga ai.
Laknak arung arai lu la lam ningshawng dat :
Kachin Independence Army (Jinghpaw Shanglawt Hpyen Dap) hpe February 05, 1961 e hpaw shabawn ngut ai hpang, dai shaning htum wa maga de, htingbu Miwa Gumsan Mungdan de matut mahkai galaw hpang wa sai. Ndai shaloi, Zau Tawng hte Zau Ohn yan hpe "KIA kyit-hkai NCO salang" (liaison NCO9 ) hku nna laika hte hpawn, Miwa mungdan de shangun dat manu ai. Ndai lawu tsang kyit-hkai salang hku nna matut mahkai sa wa ai Zau Tawng hte Zau Ohn NCO yan mung, awngdang lam n lu la ai sha, mungdan lamuga jarit kaw nna bai ninghtang wa mat ra nga ai.10 Ndai shaloi NCO Zau Tawng hte NCO Zau Ohn yan hpe jaw shalawm dat ai laika mung lawu footnote hku, mu lu nga ai.11 Rawtmalan Ningbaw Kaba Lahpai Naw Seng hpung (PNDF) ni laknak garum ntum sa hpyi nna Miwa e nga nga yang, KIO ni mung laknak garum ntum sa hpyi ai aten gaiwang kahtap nga malu ai. Myen hte Miwa mungdan lahkawng yan shanglawt ashawng ahpang lu la shajang ngut ai hpang, shan-yan a mahku mahkau lam grai ngangkang hkat nga ai zawn, shada da madi shadaw hkat ai aten mung, rai nga ai. Ndai satlawat gaw, mungkan katsi majan (Masa Majan) hpungkun rawt kaba wa ai shaloi, bai shai mat wa nga ai.
KIA hpyendap bai hpaw jat
1961 ning htum wa mahka de, Miwa mungdan matut mahkai chyinghka hpe ginrat akawk yu ngut ai hpang, myit mada shara ginjang n kra pruwa ai. Raitim, KIA hpyendap hpe gaw lahkam hpaw jat rai nna sharawt matwa ai. 1963 hta, Mali hte Nmai hka yan a sinpraw hkran de hpyendap No. 3rd Battalion hpe bai hpaw dat masai. Matut nna ndai shaning kaw sha, Mali-Nmai Waqlawng, Sumpra Bum ginwang e hpyendap No. 4t Battalion hpe mung, kahtap hpaw jat la lu ai. Mali hka kaba a sinna hkran, wanleng lam grupyin mayan hta, Mohnyin (Mungnyang) ginwang e hpyendap No. 5t Battalion hpe mung, bai jat hpaw wa ai. Hugawng ginra, Ledo lam masawn de mung matut manoi rai, hpyendap No.6t Battalion hpe shakut hpaw jat dat sai, rai nga ai. KIA hpyendap yawng ting hpe "Model Brigade" ngu nna Brigade hpyendap kaba langai sha, hpaw ninghtan tawn ai kaw nna 1964 ning e, hpyendap kaba Dapba (Brigade) No.Ist hte IInd ngu nna Brigade lahkawng garan hpaw jat la lu masai, rai nga ai. Jinghpaw mung hpe mung, dingdung hte dingda daw lahkawng daw garan nhtawm, Brigade No.Ist hpe gaw Jinghpaw mung dingda (Mungmit-Sinli Ga) e rai nna Brigade No.IInd hpe gaw Jinghpaw mung dingdung hta, ninggun kahtap hpaw maden jat matwa ai, rai nga ai.
Jinhpaw mung kaw, hpyendap ninggun hpawqjat matwa ai hte maren, hpyen laknak arung arai, hpyen hkinghku ni mung, shara shagu ra ladawn matwa nga ai. Ndai hpe jahpring hkrang shaw la na matu mung, htingbu sinpraw-sinna lahkawng maga de shakut sa wa yu nga ma ai. Sinpraw htingbu chyinghka de akawk chyam ngut ai hpang, sinna htingbu chyinghka de bai mahkrun lam hpaw sa wa ai. Ndai aten e, Myen mung hte seng ai maigan masa lam (foreign policy) masing hpe Miwa gaw tawk-hprut n daw-dan shi ai ginjang hpatwat kaw, KIA hpe garum madi shadaw la na hpyishawn dat ai lawnglam gaw ang katut n rai mat ai majaw, n awngdang mat ai mung, rai nga ai. 1964 ning, KIA hpyendap Model Brigade aten naw rai nga ai shaloi, India shadip magam ni kaw matut mahkai jak hpaji (wireless) sa sharin la lu na matu, shawng ningnan ginlam tam ai hku nna Lahtaw Zau Tu (VCS) gaw, dakkasu jawngla shabrang ni rai nga ai Patrick Lazum La Sam, David Hkangje Bawk Naw, M. Kam Hpang, Chang Zung Hkaw ni hpe shangun dat yu ai. Raitim jarit e, India shadip magam ni n hkap la ai majaw Chaukang Hkyet hku, bai ninghtang wa mat ai. Ndai hpang e shaning n din ai sha, hpyendu wusa Capt. Nchyaw Tang (IIWW veteran) woi-ningbaw ai datkasa ni hpe India shadip magam ni hte, jinghku sa matut mahkai la lu na matu, bai shangun dat masai. Dai shaloi, India jarit sin nga ai uphkang magam ni gaw Nchyaw Tang (Capt.), Pungga Tu Lum (Pte), Nwawt La Raw (Pte) ni, shanhte marai masum hpe hkap rim majaw nhtawm, bainam wulawng e sharawng bang tawn ai hkrum malu ai. Aten shata langai mi daram na ai hpang, Delhi shadip magam ni kaw nna htang shana dat ai shaloi, bai datdat ya ai. India de matut mahkai bungli n awngdang ai satlawat, rai nga ai. India a jasat jasa hte Miwa a jasat jasa ni gaw hkrang lagaga rai shajang nga ma ai. Gashadawn, ndai hpe Tibet manghkang hparan ai gamung kaw mu nga ai.
1965 Marc shata hta kalang, KIO ningbaw ningla ni hku nna sa du hkrum shaga, garum ningtum hpyi lajin na mtu, Lahtaw Zau Tu nan woiawn ai "lahta tsang pang magam" (higher position authority) datkasa ni India mungdan de matut mahkai, bai rawt sa wa ma ai. Ndai KIO lahta tsang magam datkasa hpung e Pungshwi Zau Seng, Bawsa Yi, Yaw Wi, Sadaw Hpung, ... ni lawm nga ai. Lahtaw Zau Tu a office staff ni kaw, hpyenma Gauri Zau Seng (Pte) mung, lawm nga ai. Lahtaw Zau Tu woiawn ai datkasa ni rawt sa wa ai hkrunlam gaw, Mali-Hkrang Waqlawng, Htingnan kahtawng kaw nna rawt sa wa nhtawm, Matsi hka hku hku nna Adedi, Khashi, Khasha,... Pi Nawng Zup de gala pruwa nna Chaukang Hkyet - India mungdan lamuga jarit de du ai. Ndai datkasa hpung ni gaw April-May shata ni hkan, Chyaukang Hkyet lamuga jarit na nammaling kata de tinang hpyenhpung dabang jahkrat nhtawm, shata masum sa nga ala kau ma ai. Malu masha ngu na "n-gu, jum, ...." ni ma mat sai majaw, namshalawng na dusat dumyeng, ashu ashan, namlaw namlap, apu asi ni hpe chyusha, madung dat nna gyamsha, hkwisha, tamsha, diqsha shalai masai, rai nga ai. India shadip magam ni hte, matut mahkai ginrat shakut yu ai hta, lamuga jarit makawp maga sin ai Assam Rifle hpyendu ni hte sha, lu ka-tut hkrum kau da nhtawm, bai ninghtang wa mat ai. Lachyum gaw, India shadip magam ni kaw nna KIO hpe garum madi shadaw sa wa na hpe myit n hkrum malu ai. Ndai gaw, rawtmalan ningpawt daw aten ladaw (1960-1965) de, Miwa hte India mungdan ni hpe KIO ni akawk matut mahkai shakut yu ai maigan hkrunlam, rai nga ai. India lamuga jarit de na kyit-hkai mahkrun tam ai lagaw hkang gaw, grau nna gaga mama kahtap laiwa masai.
Sinna mungdan ni de matut mahkai bai hpang matwa :
Ningbaw Kaba Lahtaw Zau Seng gaw February 4-15, 1964 hta, "KIC hte KIO" kapyawn ai "Ginjaw Zuphpawng Kaba" hpe Nbapa - Mungbe yang e, woi galaw ai. Nbapa - Mungbe Ginjaw Zuphpawng e, du dung shanglawm ai ningbaw ningla ni gaw, Lahtaw Zau Seng (Brig), Lahtaw Zau Dan (Major), Lahtaw Tu Jai (Major), Dumhpau Gawng (Major), Naw Tawng (Capt.), Malizup Nhkum Zau Mai (Lt.) ni, rai nga ai. Ndai ginjaw zuphpawng kaba hta, Lahtaw Zau Seng gaw KIC hte KIO hpaw sa wa ai lam-yan ni hpe bai galaw gram sharai lajang sha-ngang ai hku nna hkansa na rawtmalan ninggawn lamyan mung masa (policy) kaba masum hpe woi jahkrat dat ai. Dai ni gaw : (1). myutsaw masa, (2). democracy masa, hte (3). mung shawa masha ngamu ngamai masa ni, rai nga ai. Bai nna Kachin du magam ahkang aya (gumchying gumsa magam lailen) ni hpe mung, ndai zuphpawng kaw nna tara shang pat dawm dat nna KIC Shadip Magam de htawt bang la dat ai mung, rai nga ai. Nbapa - Mungbe kaw, 1964 ning e ginjaw zuphpawng kaba hpe woi galaw nna masing lam-yan jahkrat ngut ai hpang, "Dapba" (Brigade) No. 2nd npu e No. 7t Battalion (Dapdung), No. 11st Bn. ni hpe matut hpaw jat ai. Dai hte maren, No. 1st Bde. kata e mung, No. 8t Bn. hte No. 9t Battalion ni hpe maden jat tawn matwa nga malu ai. Ndai ni hta, KIA No. 8t Battalion hpe 1967 e hpaw masat nhtawm, "Lashio ginwang" (Manmak, Gangming, Loidau, ...) kaw shara jahkrat tawn ai, rai nga ai. Ndai KIA No. 8t Battalion hpyendap gaw, OKFA (Thailand - Tham Ngop Camp) hte tinang KIA hpyendap la-pran hkrunlam a shimlam hpe madung lit la ai hku nna yawshada tawn ai rai nga ai. Ndai 1967 shaning kaw sha, No. 2nd Battalion na dapkung (Column) No. 4t hpe Mungmit-Kodawng ga de Capt. Banma Zau Hpang (O.C) hte Lt. Labya Tu Lum (Adjt) ni hku nna KIA dapdung masat 9t hpe lamuga matut woi hpaw maden jat matwa nga ai. Ndai No. 8t hte 9t dapdung ni hpe KIC ningbaw kaba Lahtaw Zau Seng hpyenhpung ni Thailand kata (OKFA Camp) de du shang ngut ai hpang, hkrunlam shimlam ahkyen areng sha-ngang matwa ai, rai nga ai.
1965, November shata htumwa maga hta gaw, KIO maigan matut mahkai hkrunlam gaw, Burma-Thailand lamuga jarit de, bai majen je hpaw matwa sai, rai nga ai. Ndai majen je hpaw sa wa ai hta, Lahtaw Zau Seng kaw, No. 2nd KIA Battalion hpyendap na hpyenla ninggun marai 200 grupyin hte gumra 80 daram rai, rawtmalan yi-ngam bungli sharawt hpang matwa nga ai. Shanglawt rawmalan hpangwa ai ahkying aten hkan na shawa ndau nsen gaw, "Masum ning hte, Shanglawt mungdan ludi la hkra" ngu ai rai nna, masum ning htum ma matwa jang, "Ma-nga Ning Masing" hte bai ga-nawng sharawt ai shawa nsen, rai laiwa sai. Hpyenla nkau kau gaw kara pyi n zen daw hkra, num n la hkra rai, gasadi tawn da nhtawm, shakut shaja galaw hpangwa ai "Kachin Shanglawt Rawtmalan Magam Bungli" rai nga ai. KIO ningbaw ningla ni mung, maga mi de kanaw yuyu rai, shara shagu de kanaw du hkrawn sa wa ai, rai nga malu ai. Ningbaw Kaba Lahtaw Zau Seng (GOC) gaw 1966 January shata hta, Thailand mung Bangkok mare kaba de du nga sai. Shi hte rau, woi yu hkratwa ai KIA hpyenhpung ni hpe gaw Burma-Thailand lamuga jarit makau, Thailand kata maga na "Tham Ngop Bum" kaw, Shanglawt Hpyendap Camp hku shara jahkrat tawn nu ai. Ndai Tham Ngop Bum camp gaw, Gen. Li woiawn ai "Miwa Hpraw Hpyendap" (KMT) makau lawu yang e sha, gawsharawt tawn ai dabang rai nga ai. Tham Ngop Bum dabang kaw, "OKFA" (Office of Kachin Foreign Affairs) bungli office sharawt nhtawm, Lahtaw Zau Seng gaw OKFA yingam bungli bungsi ni hpe woi shachyen shaja sa wa sai. Mungkan katsi majan hpungkun hpungla gangdun gangjen gingnyet hkat nga ai aten shaloi na "Kachin Independence Council" (KIC)13 - OKFA a maigan matut mahkai lawnglam mung, ndai "katsi majan masa lam" (cold war trend) kata de, ka-nawng chyai lawm ang mat nga ai. Ndai satlawat kata hta, ginjang tam, hkrang shaw shakut sa wa ai ladat mung, warai nga ai.
Dkb. Lahpai Naw Seng a "Pawngyawng National Defence Force" (PNDF) :
Munghpawm Myen Mung kata de, bai asoi yuyu ga. Britis ni kaw nna 1948 January 4 e, Shanglawt chyawm lu la sai. Ndai Shanglawt lu la ai shata lahkawng jan na ai hpang, Marc 28 hta, Myen communist wuhpung nsam hpanhpan (CPB) ni munghpawm Myen mung a U Nu shadip magam hpe gumlau gumlang nna nam shang matwa sai. Dai hpang, Kayin (KNDO) ni 1949 ning ningpawt daw maga de, bai rawtmalan jat matwa sai. Dai shaning hta sha, Lahpai Naw Seng woiawn ningbaw ai "Pawngyawng Amyusha Makawp Dap" (Pawngyawng National Defence Force : PNDF) mung, bai rawtmalan jat nna laja lana kasat gala bang matwa sai. Ndai PNDF gaw, Kachin amyusha "Shanglawt Mungdan" matu, rawtmalan kasat hpangwa ai rai. "Munghpawm Myen Mung" (Union of Burma) hpe chyawm gawde sharawt tawn da ai asak aprat naw hkalung nga ai majaw mung rai, bai Panglong mungga makyit myit-hkrum laika e latamasat chyawm mahkret tawn da ai wuji wukam hkyeng sai Kachin ningbaw ningla ni hte amyusha woiawn ningbaw ningla ni Lahpai Naw Seng (PNDF) hpang maga de, n madi shadaw lawm mat ai. Deng-ninghkan, April 15, 1950 e, Lahpai Naw Seng hte rau, lawu ga de na shi woi lung wa ai hpyenla ni kaw nna nkau (346)14 gaw laknak hte hpawn, Kutkai ginwang, Munglung buga, Munggu-Hpawngseng ga hku nna Miwa mungdan kata "Je Fang"15 de, rawt matwa masai. Kachin mung masa gammaka gaw, munghpawm Myen mung shadip magam ni hte, hkrunlam langai sha chyawm hkawm sa wa ai hku nna hkali langai sha, bai chyawm jawn matut let, hkawm sa wa ai gaw 10 ning ramsha hkam ai. Kachin amyusha ni bang shalawm ai Kachin mung masa arang ni yawng gaw, mawsha lausha katut hkrum mat ai. KIO/KIA bai 1960 hta, laknak lang rawtmalan kasat ninghkap sa wa ai mabyin masa, rai nga ai. Dkb. Lahpai Naw Seng woiawn ai PNDF mung, Miwa mung kata e CCP (China Communist Party) hkrang npu kaw masa lam a majaw, BCP ni hte rausha chyawm nga sa wa masai. Tsun ga nga yang, rawtmalan ningbaw kaba Lahpai Naw Seng hpyenhpung ni gaw Miwa mung kata e ding-run rai, 1950-1967 la-pran (17) ning tup matut manoi nga nga ra mat masai, rai nga ai.
B.D. Maran
