MIKHTILA GASAT POI
Anhte gaw, myit rawt magrau grang ai atsam hte Mikhtila myo de shading let n yup n sha matut gasat mat wa saga ai. 18 ya shani yuptung ten hta Tatkung hpyen dabang hpe htim gasat saga ai. Nhtoi htoi wa mahka Tatkung hpe zing madu la lu sai. 19 ya jahpawt hkying 10 ten hta Tatkung hte Mikhtila lapran na mahkrai kaw C dap ran ni hte Hkang dap ni gasat poi byin ai. Ndai gasat poi hta Hkang dap ni laja lana hkala sawng nna hprawng bra mat ma ai hpang anhte gaw mahkrai hpe madu la lu saga ai.
20 ya shani Tazi hte Mikhtila makau na hpyen dabang ni hpe aja awa htim gasat sai. Dai shani Mikhtila makau na dap dabang ni, nbungli dabang hte Mikhtila myo hpe zing madu la lu sai. No. 3 Hkang dap dung rung hpe zing la lu ai hte rau, Ningtau Dap Dung Up Du Kaba Lin Chinzan hpe mung lu rim la sa. Myen asuya gaw lawu mung de Kayin ni rawtmalan wa ai majaw, shara magup Kayin dap ni, Kayin rung mu gun masha ni, Pyada ni, Jawng sara hte tsi mu gun masha ni hpe n kam nna majoi rim la, hpa amu mung n jep ai htawng kaw sharawng tawn masai. Mikhtila kaw mung Kayin amyu ni 6000 jan hpe rim nna hpri ju nhpan kata kaw kum sharawng tawn ma ai. Anhte zing la lu ai hte htawng adup hpaw nna masha 6000 jan hpe shaw la sai. Dai aten hta sha laknak chyu pala dum ni hpe mung adup hpaw la nna htawng na shaw la ai Kayin ni hpe laknak jahpai ya dat ai majaw anhte a dap n-gun mung grau kaba wa sai. Wanleng lam hpe madu tawn lu na matu dai shani jang dap n-gun nkau hte Tazi myo hpe aja awa htim gasat sai. 20-21 laman shani shana gasat ai hte Tazi dap dabang hpe zing la lu ga ai raitim hpang e tai hpyen maga de na aja awa bai gasat wa ma ai majaw shinggan kaw nna wang shing grup tawn let bai zing la lu ga ai.
February 21 ya shani, anhte Mikhtila hpe zing madu la kau sai hpe n chye ai asuya a nbungli 2 gaw Mikhtila nbungli dabang de yu hkrat wa ai. Naw Seng gaw nbungli hkrat wa ai hpe mu dat ai hte bawnu shachyai dat yang grau kaja ai gasat zai nyan pru wa ai. Shingrai shi gaw, "htaw nbungli gawt ai yan hpe shawng magra rim tawn mu" nga nna aming jaw dat sai.
"Gang Di hte Nhkum Naw, nanhte dap ma ni yawng hpe atsawm woi awn nna lagaw lam hku anut lung wa mu. Ngai gaw nbung lam hku Maymyo hpe magra la nhtawm gasat yu wa nna nanhte hpe wa tau la na," nga nna matsun let Naw Seng gaw nbungli hte Maymyo lung na hku lajang sai. Maymyo de gaw majan hpa-awn du langai du na re ngu shana shangun sai. "Nbungli kaw masha law law n mai jawn ai. Dai majaw Kayin laksan dapkung langai hte Jinghpaw laksan dap kung langai nbungli de lung nga nna dap kung langai mi nbungli langai ngai kaw woi jawn nna Maymyo nbungli dabang de gawt lung wa shangun sai.
MAYMYO GASAT POI
Maymyo gaw lahta Myenmung daw langai ting hpe jum hkang hpareng ai hpyendap dabang daju shara rai nga ai. Maymyo nbungli dabang gaw, myo hte deng 7 tsan ai myo shinggan kaw rai nna nbungli wa hkrat ai hte nbungli dabang sin makawp lit la ai Myen du hte dap ma nkau mi sa tau la ma ai. Naw Seng woi ai laksan hpung ni mung, mi na asuya dap hpun palawng dazik hte hkrak rai nga ai majaw nbungli dabang sin makawp ai 1 ni mung myit mi apyaw rai hkungga jaw let sa tau hkalum la ma ai. Nbungli kaw na yawng yu ngut ai hte sin makawp lit la ai du wa hpe sinat hte madi tawn let shi a sinat kadun raw la kau ya sai. "Nang kaw sin makawp ai ni yawng marai gade rai ta? Yawng hpe lawan shaga shinggyin dat" ngu ai aming hpe na dat ai hte mau kajawng let ma-um ma-a nga "Oh...e... du ni gaw..." Dai shaloi Naw Seng gaw, "Anhte rawtmalan ai Jinghpaw dap ni re. Nsi mayu yang lawan di u" ngu jang "Mai sa du kaba, mai sa du kaba" nga nna sin makawp ni yawng hpe shaga kahkyin dat nu ai. Anhte a laksan dap ni gaw makau de ran ran rai maja tsap let, dai kaw na sin makawp dap ni yawng a laknak ni hpyu la kau ya sai. Shingrai zing la lu ai sinat ni mawdaw 3 kaw masawm bang nna Maymyo dap ba daju rung kata de hkre lup rai gawt shang mat wa saga ai. Shawng nnan gaw No.1 Jinghpaw dap dung rung kaw lup rai shang wa let shingdu kaw magam lit la ai Nammai Hkam hpe magra tawn nna, sinat lau mi mung n shangoi ai sha Jinghpaw dap ni yawng hpe tinang maga de lu gang bang la sai. Dai shingdu daw kaw ngam nga ai 1st Kachin dap ma ni mung lawm rai, dap ba rung de akajawng sha shang nhtawm dai kaw nga ai lawu atsang du kaji ni yawng hpe rim la sai. Rau aten hta sha laknak chyu pala dum ni hpe mung zing la sai. Gumhpraw dum mung adup hpaw nna gumhpraw yawng hpe magawn la let nkau mi gaw mawdaw kaw htaw, nkau mi gaw aten galu mahkawng da ai shabrai kaba hku nna dapma ni yawng hpe gam ya kau sai. Asuya e ntsen nna rim sharawng tawn ai No. 3 Kayin dap dung na hpyendu hpyenla, pyada, rung magam gun masha 600 jan hpe mung htawng adup hpaw nna shaw la sai. Hpyenla ramma ni hpe gaw kalang ta laknak jahpai ya nna kaga Myen dap hte myo ting na uphkang rung ni yawng hpe zing madu la kau saga ai.
Dai aten hta hpyen jawng up Col. Maung Maung, Maj. Htun Sein, Maj. Htun Aung zawn re du kaba ni gaw, Maymyo shinggan de hpyenla nkau mi sha woi rai, rawtmalan ai Kayin ni hpe hkap shingdaw gasat na matu pru wa ma ai lam chye lu ai. Shingrai Naw Seng gaw dap hpung langai dat nna myo shinggan kaw nan ndai du ni a laknak yawng hpe sa hpyu la kau ya sai. Dai zawn rai Maymyo kaw nga ai hpyendu kaba ni yawng mung bawng tai mat nna 1949 February 21 ya shani hta Maymyo ting Naw Seng a lata kaw du mat sai.
Maymyo zing madu la hkrum sai, ngu ai shiga hpe Yangon asuya ni akajawng sha na dat ai hte "i gaw re ni e" nga nna n dang kam na daram mau am mat masai. Raitim ndai shiga gaw teng sha byin ai lam rai nga sai. Naw Seng a kung laram ai gasat zai ladat hte sinat lau mi mung n-gap shangoi ai Maymyo na hpyen dabang kaba hte hpyen dap kaba ni, myo uphkang rung ni yawng hpe dagup la kau ai lam hpe na lu ai masha kadai
raitim n mau ai n nga lu masai. Naw Seng Maymyo hpe zing la ai hte seng nna dai aten hta rawtmalan hpung ni hpe hkan hkrau gasat nga ai Maj. Tin Maung ka ai laika hta, "Sinat kalang mi mung n gap shangoi ai Maymyo na hpyen dap yawng hpe dagup la kau lu ai Naw Seng a kung laram ai nyan atsam hpe tai hpyen raitim, ngai shi hpe n hkungga ai, n shakawn ai n nga lu nngai. Shi a kung let ai atsam hte lawan ladan majan hparan lam hpe nachying shakawn nngai" nga nna ka da ai hpe mu lu nga ai.
Naw Seng woi awn ai dap hpung ni e Mikhtila hte Maymyo hpe akajawng sha gasat madu la kau ai majaw asuya a salung sala ni, makan makawp hpareng du up ni mana maka hkrit kajawng mat masai. Hpa majaw nga yang, dingda maga Mikhtila hku lam mi lung, sinpraw dingdung maga Maymyo hku lam mi yu wa rai, Mandalay hpe matep gasat dat yang, Myen mung a No. 2 mare daju kaba mung rawtmalan hpung ni e zing madu la kau ai hpe hkrum sana re hpe mu ma ai majaw rai nga ai. Dai majaw asuya gaw kaga shara na Myen dap ni hpe katu garu aming jahkrat let Naw Seng dap hpe jawm gasat na hkyen wa masai.
Naw Seng gaw Maymyo kaw lu dagup la ai hpyenla ni, htawng na shaw la ai Kayin hpunau ni hpe atsawm galaw kahkyin la nna sanat chyu pala ni galaw htuk jaw rai matut nna gasat poi shang na lajang nga sai. Asuya mung shara shagu kaw na Myen dap ni hpe shaga shinggyin la nna wa gasat ma ai majaw majan poi gaw laja lana she rai mat sai. Naw Seng hpareng ai dap ni gaw magrau grang ai atsam hte aja awa hkap shingdaw gasat ma ai majaw tai hpyen ni sum nna ayai aya rai htingnut mat wa masai. Hpyen ni hpe hkap gasat kau nna anhte dap ma ni law malawng myo shinggan na kawng marawn ni hkan e shara la tawn nga yang, Myen hpyen hpung ni myo kata de bai matep shang wa ma ai majaw anhte mung myo de bai gayin shang wa let matut manoi 9 ya 9 na tup laja lana matut gasat ga ai. Shingrai anhte a dap ma ni gaw, '"Masum lang gasat nna, masum lang lawt lu ai Maymyo" nga nna tsun gajai lai wa masai.
Wa htim gasat ai hpyen ni hpe lang hte lang hkap gasat dang kau ai hpang, Naw Seng gaw Dai Hkawng hpe Brigadier arawng aya dang ya nhtawm hpunau Kayin Brigadier Chit Khin hte dap nkau mi lawm rai, Maymyo hpe jum uphkang na matu lit ap jaw sai. Naw Seng gaw Mikhtila kaw ngam nga ai dap ni hpe mung Mandalay de gasat lung wa na matu wireless hte matsun dat ai. Shingrai lawu de na dap ni Mandalay lawu na Myit Nge hpe htim gasat masai. Tai hpyen ni gaw, anhte n lai lu na matu Myit Nge mahkrai hpe kapaw di kau masai. Anhte a tank mawdaw, rai htaw mawdaw ni dai hka N rap lu ai majaw dai shara kaw 10 ya daram gasat hkat taw nga ra saga ai. Wa htim gasat ai hpyen ni hpe kalang hpang kalang aja awa hkap gasat ai kaw Myen hpyen dap ni dap dung langai mi jan shagrawt kau hkrum ma ai. Sinat laknak chyu pala ni mung ram ram zing la lu ga ai. Anhte maga de mung nkau mi hkala ai. Jahtum e anhte hpe pat shingdang tawn ai hpyen ni hpe gasat shamyit kau lu saga ai majaw matut nna Mandalay de gasat lung wa saga ai.
MANDALAY GASAT POI
Mandalay myo hpe man 3 hku matep nna jawm gasat ga ai. Naw Seng gaw dap dung 3 hpe hpareng nna Maymyo hku lam mi gasat yu wa ai. Gangdi hte Min Maung hpareng ai Jinghpaw dap hte Kayin dap ni gaw Myit Nge mawdaw lam, wanleng lam hku gasat lung wa ga ai. Suthpawm party dap hkyeng hte Yebaw Hpyu dap ni gaw Sagaing lam hku nna gasat shang wa ma ai. Ndai zawn hpyen man 3 hku matep gasat dat ai majaw, anhte maga na machyi hkrum ai lam n law ai sha 1949 March 11 ya shani lani mi gasat ai hte Mandalay myo hpe zing la lu saga ai. Tai hpyen ni gaw sinna maga hku hprawng htingnut mat wa masai.
Ndai Mandalay hpe gasat zing la ai shaloi, asuya a gumhpraw dum hte laknak dum ni hpe adup hpaw nna zing la lu ai hta n ga, asuya a hpaga seng kaba ni hpe mung zing la lu ga ai. Hpaga rai law malawng gaw mare masha ni hpe hpai la shangun ai hte kalang ta hkra du yang na mam ting rai hpai la manu ai. Suthpawm party dap hkyeng ni mung amyawk kaba, sinat hte machyu pala ni grai hpai la manu ai. Pyada dap hpe mung arung arai ni zing la ai hpang nat kau ya sai. Machyu pala dum nkau mi hpe gaw Myen dap ni nan nat kau da ma ai. Naw Seng ningbaw ai gasat dap ni Myenmung a No. 2 mare daju kaba Mandalay hpe zing madu la kau dat ai majaw mungdan ting hta mana maka kanan mat wa shangun ai. Mungkan ting hta mung U Nu asuya gaw Yangon mare hpe sha lu makawp maga da lu sai hpe mu lu ma ai majaw U Nu asuya hpe "Yangon asuya" nga nna jahpoi asawng let ka shabra ai lam mung nga wa masai.
Mandalay hpe zing madu tawn lu ai ten hta Naw Seng gaw Kayin hpyen du ni, suthpawm party de na ningbaw ningla ni hte rau hkum ra zuphpawng woi galaw let rawtmalan ai hpyenhpung ni shada n gasat hkat ai sha, asuya hpe jawm gasat na matu woi bawng jahkrup ai shaloi yawng myit hkrum shajang ya ma ai.
Dai shaloi Naw Seng gaw Kayin ningbaw ni hpang de, "Ya anhte asuya dap hpe gasat ai hta ram ging ai madang hku nna padang lu dip la saga ai. Asuya dap ni mung ram ram sum machyi nna ayai aya byin mat masai. Nanhte hpunau Kayin ni gaw lawu ga de matut gasat la mu. Anhte gaw Wunpawng Mungdan de lung wa sana," nga nna tang shawn dat ai. Kayin ningbaw ni gaw Naw Seng tang madun ai hpe myit n hkrum ya ma ai. Hpa majaw nga yang, Naw Seng gaw majan gasat poi ni hpe woi awn ai hta magrau grang ai. Gwi ai. Lawan ladan woi lareng lu ai. Dawdan ai lam hta myi hprap zawn lawan nna majan awngdang wa lu na matu htap htuk ai ladat shaw let shi a hpyenma ni hpe tup hkrak aming jaw lu ai. Dai zawn rai laklai ai atsam rawng ai majaw majan poi shagu hta woi dang ai hpe myit n-gun yu lu ma nna shanhte hte rau lawu ga de matut woi gasat mat wa na hpe ra sharawng ma ai. Dai majaw Kayin ningbaw ningla ni gaw Naw Seng hpe bai htang tsun ai hta, "U Nu asuya gaw Yangon kaw naw dung nga ai. Shi a asuya sha n hkrat sum mat yang, anhte hpe bai gasat wa na re. Yangon zing la lu hkra jawm gasat ga," nga nna Kayin du ni tsun ai ga hpe Naw Seng n lai lu nna, Yangon de bai gasat yu wa na matu myit hkrum kau nu ai.
Shingrai Naw Seng gaw Jinghpaw dap nkau mi hpe Maymyo hte Mandalay sin makawp na matu ngam da nhtawm, Jinghpaw C Company, D Company, mawdaw dap hte Kayin dap ni hpe woi awn nna Yangon de bai gasat yu wa na matu lajang sai. Yangon gasat du jang, nbungli jawn nna kalang ta Myitkyina de lung wa na re. Yangon du hkra shakut gasat ga nga nna jasu hkat ai lam mung galaw ai. Raitim nkau mi gaw myit n hkawn nga ma ai. Shingrai hkrunlam rawt hpang na shana jang nan C Company na hpyenla platoon langai mi hprawng mat masai.
1949 March 20 ya kaw nna lawu ga de majan bai rawt hpang sai. Naw Seng hte shi a gasat share manang ni asuya hpyen a masin kata kaw nna rawtmalan hpang dat ai nga yang, lagat tsip hpe ashun shabu dat ai zawn rai makau grup-yin hpyen ni yawng asi asat jawm gasat wa ai hpe hkrum saga ai. Ya lawu ga de kalang bai yu nna hpyen a masin salum hpe galun ya ai nga yang hpyen ni grai machyi gadap nna asi asat lashan hkindit rai prawn hkra galaw wa masai. Naw Seng hpung ni gasat ra ai hpyenhpung mung grau law wa sai. Naw Seng mung magrau grang ai hpyenla masin hte si si hkrung hkrung gasat na dawdan kau nu ai.
Shingrai rim la lu ai Jinghpaw hpyenla ni hte htawng kaw na hpaw la ai Kayin hpyenla ni hpe kahkyin la let laknak sum raw la ai masha 2000 jan hte mawdaw 100 jan hpe matsun hpareng nna hpung rawng rawng n-gun mi alu rai lawu Myenmung de bai gasat yu wa sai. Dai aten Naw Seng a gasat ai lam hte seng nna asuya a mungdan kata gasu kabrawng matsing laika man 44 hta ning nga ka da ma ai. "Jinghpaw hpyendu Naw Seng gaw, Maymyo hpe zing la ngut ai hpang, Meikthila de yu wa ai. Dai hpang, KNDO n-gun 2000 daram hpe ningbaw nna Tazi mare kata de pren masum motar hte gap garum rai laja lana hte htim gasat ai. Grup-yin pru lam n nga hkra pat shingdang tawn nna, gasat ma ai. Myawk motar hte laja lana gasat ma ai majaw hpyenla nkau mi angawk manya mat wa ai hpe mung mu lu ga ai," nga ka tawn nga ai. Kaja sha nga yang ndai gasat poi kata hpyen hpaji jawng na du tai jawng ma ni hpe sa shingdaw gasat shangun ma ai. Grai ahkyak tawn let bau maka da ai du tai jawng ma ni gaw si hkala jawng ai hta n ga, machyu bawm kapaw ganan bun hkrum ai kaw, ana hku sai she pru rai, nna ganan hten lahpang mat ma ai. Dai majaw hkamja lam sa jep ai nga nna du tai jawng ma 60 jan America kaw she tsi sa tsi la ma ai lam na chye lu ga ai. Dai hpang tai hpyen ni mung n-gun bai kahkyin jat jat rai asi asat ninghkap gasat wa masai. Shingrai, Tazi mare e March shata kaw nna April shata praw du hkra gasat ai shaloi she zing la lu ga ai. Tazi mare mung majan poi a majaw bawm hkra wan hkru rai grai hten run mat sai.
Lawu ga de matut yu sai. Pyaw Boi du yang, asuya dap ni lam pat tawn nga masai. Lagaw dap ni hkap shingdang gasat ai hta n ga, nbungli ni mung dingyang bawm sa jahkrat, sa gap rai nga ma ai. Mahkrai ni mung yawng jahten kau ma masai. Mawdaw sau ni mung htum mat nna grau yak hkak ai lam hkrum nga saga ai. Shaloi Naw Seng gaw, "Brang ni anhte Japan gasat ai shaloi nbungli tsa lam hte sa jawm gasat ai hpe pyi n hkrit ga ai. Myen asuya nbungli 5 daram sha lu ai. Anhte hpa n hkrit ra ai. Mawdaw n mai jawn jang lagaw hku anut na re. Dai zawn re mayak mahkak hte anhte hpe n shing dang lu ai," nga nna hpyenma ni yawng hpe n-gun jaw ga tsun ai.
Yame Tin, Tat Kung, Pyin Mana hkan e hkap shingdang ai hpyen ni hpe mung gasat galang kau nna 1949 April 20 ya shani Tawngngu du ai shaloi nhtoi nkau mi gan hkring sa la ga ai. Dai aten hta sha, Mandalay hte Maymyo kaw tawn da ai dap ni n myit mada ai manghkang ni byin pru wa ai. Anhte yu mat wa ai shaloi, Mandalay mare hpe suthpawm party ni hte Jinghpaw dap nkau mi hpe ap da ai. Raitim, suthpawm dap ni gaw Mandalay hpe kabai tawn kau da let nam de shang mat wa nna Jinghpaw hpyenla ni gaw Maymyo de lung mat wa masai. Maymyo hpe uphkang na matu ap da ai Dai Hkawng, Sangdawng Khin hte Zung Kwi ni mung asuya e No. 3 Jinghpaw dap hte Sayaw Lum hpe dat nna Maymyo Nawng Chio kaw lang hte lang bawng jahkrup ma ai hpang asuya kaw asum hkam mat nna dap hpung yawng mung ayai aya byin mat ma ai. Du nkau mi gaw gumhpraw dum na lu la ai gumhpraw ni htawm gun nna hprawng makoi mat ma ai. Lazum Tang Ji e hkalem ai kaw hpyenhpung nkau mi bai rim hkrum ai lam katut ma ai. Jinghpaw dap ma ni hpe gaw Dai Hkawng e Lashio de woi lung wa nna, Lashio du ai hte dap ma ni hpe shata 2 a hpang e she Myitkyina kaw bai gahkyin na hku htet dat let shabra kau masai.
Dai Hkawng, Sangdawng Khin, Jap Tu, Jinghpaw Gam, Zung Kwi zawn re ai Jinghpaw du ni hpe gaw U Nu hte Sama Du Wa Sin Wa Naw e Yangon de zuphpawng shaga masu nna rim rawng kau ai hkrum masai. Kayin dap na hpyenla nkau mi mung asuya kaw asum hkam, nkau gaw hprawng bra, nkau mi gaw Maj. Soe Thein e woi awn nna Loi Kaw yu mat wa ma ai. Hpang e ndai Soe Thein woi awn ai dap ni Toungyi hpe shang gasat ma ai. Jinghpaw dap ma ni hpe gaw, shata lahkawng a hpang Myitkyina kaw kahkyin nhtawm, Second A.K. ngu ai dap bai hpaw la nna Shwebo ginwang de dawnghkawn hkyeng party hpe bai sa gasat shangun ma ai. Hpang daw hta dai hpyen hpung gaw Naw Seng a dap hpung ni Nam Hkam du ai shaloi Naw Seng dap hpe hkan gasat ai dap ni byin wa masai. Kayin ni hte ganawn mazum let hpang jahtum du hkra da ting gasat mat wa ai Jinghpaw dap ni gaw anhte Company C hte D na hpyenhpung ni yawng 300 daram sha ngam mat sai.
Manmaw Hkawn
