101 SHARE NINGHKRING MAHO LA TSAI
(2020 ning ladaw 1 kaw matut hti ga)
CHYAHKYAWN HTE JINGHKU N MAI HKU AI
"Awng San gaw Japan ni hpe Yudiya mung kawn woi shang wa ai, Duwai, Kawk karek, Kudawng hku woi shang wa nna, Inglik hpyen ni hpe Japan hpyen ni e shingdu hku wa gap shamawng dat jang, htingnut lam n nga mat nna, Gawlahka hpyenla ni hpe mahkrai gapaw di kau shangun nhtawm, anhte hpe sanghpaw li kaw gau bang nna Indiya de woi hprawng mat wa ai rai ma ai." Maho La Tsai grai nrai dum ai myiman nsam shi a shabyi hta dan pru wa nu ai Maho La Tsai nju dik ai mu gaw, lawu de na lam a majaw rai nga ai. Ndai kaw majan labau sawk dinglik ai Miwa sara gaba langai mi ka tawn ai nambat lahkawng mungkan majan na Japan hte Myen ni a lam hpe loili mi tang madun na. 1941 ning shata 12 praw 7 ya shani gaw Japan ni Chyinchyu zinlawng kaw hting nga ai Amerigan hpyendap hpe sa lagu gapaw ayai kau ya ai nhkan e, Basapik panglai majan sharaw hkru wa magang sai.
Dai shani jang, Japan mung dingda hyendu du up Sinui Shuyita kaw nna Yudiya mung hta sa nga ai Japan dat gasa ni hpe: Yudiya mung asuya ni hte bawngban nna, Yudiya mung ni hte Japan mung ni myit hkrum lam yan sadi jaw hkat laika ka nna asen lawan jawm htu mu ngu shadut dat ai kaw, Yudiya mung ni hpe Japan ni Yudiya mung gata kaw nna Malesha hte Myen mung hpe shang gasat la na matu lam hpaw ya na lachyum rai nga malu ai. Shata 12 praw 8 ya shani, Japan ni Yudiya mung kaw shang shanyen tsap la lu ndawt, Yudiya mung asuya ni hpe myit hkrum asen lawan wan htu na matu shadut shama jang, duisau ai n-gup hte mungkan ting hpe shanyam sha ai ladat lang ai Yudiya masha ni gaw, mazut dik ai Japan ni hpe hkrit kamyin nna, shanhte ra sharawng hpyi shadut ai hku, shata 12 nhtoi 21 ya shani, myit hkrum sen jawm htu kau manu ai. Japan ni gaw sen htu la ngut ai hte, Yudiya mung ni hpe shanhte a majan mawdaw kaw gyit shakap dun garawt lang nga manu ai.
Dai hpang, "Dingda rung" ngu ai rung hpaw tawn nhtawm, nhkrit nkang hku Yudiya mung kaw "Myen rawt malan hpyen hpung" ngu ai hpyen hpung langai hpaw bang wa masai. Shata 12 nhtoi 27 ya shani, "Myen rawt malan hpyen hpung" hpaw la ai hpang, Yanggung kaw rawt malan hpung sharawt poi hpaw la hkra rai bang wa masai, hpyenla 40000 hpe gaw, du gaba Japan hkarang hpyen hpyendu Tsawlin Mugyinsi ngu ai wa kaman na hku, Hten Ye Mu ngu ai wa (Japan hkarang hpyen hpung du up) gaw majan chyare du rai nna, Awng San yan La Myen gaw Kaman du rai manu ai. Dai kaw "Myit rum 30" ngu ai salang hpung ni gaw du gaji gaba lit mahkra la na hku dawdan da masai. Tsawlin Mugyinsi a mying makoi gaw Bu Mudu (Myen ga gaw "Myihprap"), Awng San hpe gaw Bu Deza (Myen ga gaw "Ningtawn wa"), La Myen hpe gaw Bu Htin Awng (Myen ga gaw "Jan ningja" ), Shu Mawng hpe gaw Bu Ne Wui ngu shamying la manu ai. Shing rai shata 12 nhtoi 31 ya shani "Myen rawt malan hpyen hpung" ni gaw Yudiya mung kawn, Japan ni hpe lam woi shawng ya rai Myen mung de apyaw sha woi gasat shadut shang wa masai.
Shi bai tsun ai, mungkan majan wan hkru gatip wa ai majaw myit htum mat sai Usu gaw, 1941 ning shata 10 hta, shanhte hpe up dagup sha nga ai Inglik mung de dingtawng sa wa nna, Myen mung mungdan ahkaw ahkang hte seng ai lam naw hpajang ya ngu hpyi shawn u yang, Inglik hkringmang daju Hkyu Gye A wa e: "Ya ten hta anhte gaw mungdan a sihkrung sihtan lam naw hpajang kyin nga ga ai, Myen mung upadi hte seng ai mu lam tsun ten garai n re ai, Myen mung na mungdan ahkaw ahkang hte seng ai manghkang gaw, majan ngut kre ai hpang she mai hparan sai." Hkap ngu kau dat nu ai. Usu gaw myit ngaw ngaw sha mi ngu let, lahpum gaba nga ai Amarigan de bai manoi hkrat wa u yang, Amerigan ni e mung ulasi nhkap ngu sai, Usu Amerigan kawn nhtang wa ai shaloi, Hawai zinlawng hku lai di nna Myen mung de shang wa na hkyem u yang, Japan ni gaw Chyinchyu daru kaw sa lagu gapaw ayai kau ya ai aten nan rai nga ai, shaloi shi gaw Japan ni nde byin ai ni she rai ma hka ngu yu hkrit yu shagrau nna, Japan ni kaw mahtang bai manoi gumgoi nang mat wa nu ai Usu hte Japan ni a majan hpaga lam hpe Inglik chyinghtawk ni e hkan lagu sawk la kau ya manu ai, shing rai, Hkyu Gye A aming jahkrat nna Usu hpe rim kau shangun sai.
1942 ning shata 1 nhtoi 12 ya shani, Usu hpe Palesitan kaw Inglik hpyen ni e rim la nna, Inglik ni up sha nga ai Wukanda mung na htawng kaw rim rawng tawn manu ai, Japan majan ngut ai hpang she Usu hpe shapraw dat ma ai re. "Shingtai hkrit yang sumbra hte tut ngu ai baw she rai sai i! Agu, nambat langai mungkan majan gaw gara shaning baw ai re? Dai ten hta nang asak gade ning daram rai sa?" Ngai a ga san gaw shi a matsing atsam hpe chyam yu ai daram mung rai nga ai. "Re, chyahkyawn hte jinghku n mai hku ai. Nambat langai mungkan majan byin wa ai gaw 1914 ning hta re, dai shaning ngai gaw asak 8 ning sha naw re, Agu Di gaw majan gaba dai kaw lawm yu sai. Nambat langai mungkan majan na lam gaw shi grai chye ai re." "E, agu, nang tsun ai Agu Di gaw htaw Hka hku ga na Rawang la wa Agu Di kun?" "E le. Nang na yu sai kun? Ya gaw n nga mat sai nhten, shi mung asak grai galu hkra pra sai wa re." "Mana le, ngai shi hte hkrum yu sai le, shaloi shi asak 90 jan latsa ning lau du sai nga ai re, dai gaw 2008 ning e rai ang sai, anhte Sakhkung mungdaw labau sawk sagawn hpung kaw nna Myitkyina Jinghpaw Wunpawng htunghking hpaji sara ni hpe htet la rai, Laiza hte tawdap re Nabang gat lawkHpunlum yang) kaw ginru ginsa labau jawm gawn jahkrup ai shaloi hkrum ga ai, dai shaloi shi mungkan majan shang yu ai lam loili gaw tsun shapraw sai re wa, zuphpawng a lachyum madung gaw ginru ginsa lam krai tsun nna, shi hte si mani hku n lu shaga hkat kau, grai lahpawt mat sai wa re. Ja e, sagya gaw ngai hpe ahkyak rai grai madun sai rai nga ai, dai re ngai mahtang she n lu hkan mazing la kau kau rai nga ai re. Sana hka gaw hpang de re ai da law."
"Agu Di nhpa bungli galaw tim, sawn tawn ai kaw nan tup krak galaw law re masha langai re, shi laika n chye ai, sen htu ra jang gaw rung laika htumpa kaw pawngtin hte mahkret gawgaw re mi soi shakap dat dat rai nu ai, mahkret dai hpe gadai n lu hkan soi shalai lang ai, shi mahkret ai gaw alak mi re laye re majaw, shi a laye rai n rai asan sha chye yu ai." Maho La Tsai hkra ta yungdawn hte pai ta lahpan kaw gawgaw re hku soi mahkret shalai let tsun nga nu ai. "Laika n chye tim bawnu gaw let dik i. Agu, nang gun hkawm ai shilet jak hpe ganing ngu ai rai?" Ngai gaw dai prat chyinghtawk mu galaw ai ni gun ai jak gaw ganing re re chye mayu nga ni ai. "Settoi jak ngu ai re, ndai sumbu kaw sha bang gun ai gaw e." Shi sinda sumbu e yat sha gumhpuk let tsun u ai. "Ga mai shaga hkat ai kun?" "She mai le, jak gaji tim, dat shingwang grai sam ai. "Nang shani shana gun hkawm ai i?" "Shani shana gaw n mai gun ai, Japan ni a hpyendap gata de, shing nrai makau mayan hkan sa ra jang mung n mai gun hkawm ai, jak gun jang shanhte a jak kaw chye ganan hkra ai, tsan tsan kaw makoi kau ra ai.
Ngai Indiya kaw naw nga ai shaloi, chyinghtawk hpaji sharin ai kaw Japan ga sharin yu sai majaw, Japan ni kaw na shiga rim la ra jang gun hkawm nna, shiga lagu madat dat rai ga ai." "Agu na matsing atsam gaw mauhpa she rai nga ai, Japan majan ngut ai pyi sanit shi ning du wa sai, nang dai ten na lam ni hpe asan sha naw matsing ai, nang hpe gaw shagrau nan shagrau ging ai she rai nga ai law." "Masha hte masha gaw n bung ai re, ngainam, matsing atsam mung n bung ai, ngai a matsing atsam loi gaja sam ai, manang ni tsun ai ga hpe ngai lahkun mi pyi nhkrat hkra lu matsing gun ai, dai majaw ngai laika wa mi n chye tim, bawnu na matsing atsam hpe jai lang yang grai manu dum ai. Ya ngai sak 110 ning du sai raitim, moi galaw lai wa yu sai lam ni hpe myit dat shagu, shingran pra pra, asan sha naw matsing ai." "Nang gaw kaga masha hte n bung ai. Matsing atsam rawng, bawnu let dik ai masha she rai nga ndai, chyinghtawk mu galaw ai masha ngau nannan re." "Amerigan ni anhte Jinghpaw chyinghtawk ni a mu nkau pe n chye ma ai, dai majaw moining ngai kaw shiga wa san la ma ai, shan hpraw dai ni mung ya na nang zawn, jak hpaw tawn nna, ngai hpe san jang, ngai atsawm sha tsun dan dat ni ai. 1970 ning a hpang, Myen mung na 101 Jinghpaw dap pyenla ni hpe, Amerigan de sa nga mayu ai ni gaw, dinghku hte nawng nawng sa nga marit nga saw shaga masai re, dai hpung ni hpe gaw ya KBC ngu ai ni rai ma ai." "Agu rang KBC ni gaw nawku hpung she n re ni? "
"Re. Amerigan kaw nga ai Maho Tang Gun ngu ai wa, sumla hkrung shiga kaw ngai ga shaga ai mu dat ai nga nna, ngai hpe gye-nan gayat dat ai, shi gaw ngai hpe Maho ni a labau tsun dan rit nga hpyi shawn ai majaw, ngai Maho labau chye ai made mi tsun dan sai. Shi a gamoi hte ndai de ngai hpe wa jahkrum na nga tsun ma ai re, masha hpe ya du hkra garai n mu ai." "Agu, ngai gaw maning Sam mung daw de nna lung wa ai sara ni hte, Amerigan ni ka ai Jinghpaw ni Japan majan hta majan ninghkring grai paw sai lam mu hti nna, ngai mung grai shagrau let 101 dap bakka ni a share shagan laika langai ka hkyem nga ai ngu jahta dan jang, Myen mung Muje na sara Lashi Tu Ja wa grai na gabu let, Myeng mung Sam mung daw hta 101 share ninghkring langai ahkam sha naw nga nga ai, shi a Mying gaw Maho La Tsai ngu ai re nga tsun dan ai. Ngai gaw ya ju ya hkye, grai na gabu let nang hte gara hku sa hkrum hkat loi na rai kun ngu jang, Mandele hku mawdaw gawt nna sa yang masum ya rai jang Tawngji kaw du sai nga nna, rawt na hkyem nga ai laman hta, agu nang nga ai Sam mung daw de majan bai byin mat re majaw, nang hte daini she ndai Yudiya ga sa lu hkrum ai rai nga ai. "
"Maning shanhte Muje kaw Japan majan awng badang poi galaw ai shaloi, ngai hpe mung shaga ma ai, dai re wa, ngai shanhte shagun dat ai saw shaga laika lu la ai shaloi gaw poi nhtoi pyi lai mat sai, dai majaw n lu sa lawm ni ai." "Dai hpang e Lashi Tu Ja ngai hpe Yudiya mung hku sa yang she mai nhten nga bai tsun shadum ai majaw, ya daini anhte Yudiya mung kaw nang hte sa lu hkrum ai re, nang hte sa lu hkrum jahta ai gaw nang a kam hpuwang a majaw rai sai." "Rai sa. Karai Kasang a shaman chyeju rai nga ai. Myen ni grai n gaja ma ai, nambat lahkawng mungkan majan ngut ai hpang, majan ningbaw gaba Sati Wui ngai hpe grai tsawra nna, Amerigan de sa nga mat ga nga tsun yu sai, dai re Myen asuya ni n hkraw ma ai. Bai langai mi gaw anhte chyinghtawk mu nnan sharin wa ai shaloi mung, dagam ga tsun kau sai: Prat tup kaga mungdan de n sa na ngu saga ai. Ngai Yanggung kaw bungli lu nna loi ya mi sa nga hkawm ai shaloi, hkausoi dut ai Miwa htinggaw mi nga ma ai, dai nta num kasha graigrai tsawm ai lahkawng manap shat dut nna hpaga ga ma ai, ngai gaw galoi mung dai seng kaw manap shat sa sha sha rai, shannau hte chye hkat nna, gana gaw ngai hpe yu tsawra mat rai, ngai hpe hkungran hkat nna Yudiya ga de sa nga mat ga nga grai saw sai re, ngai gaw maigan de mai pru wa yang jaujau Amerigan de sa nga mat sai, ngai gade mung n mai hkawm pru wa ai ngu tawngban kau ni ai. Hka, ya du hkra ngaisha yannau hpe pyi n lu wa jahkrum ai le."
"Aga, num kasha dai gaw pu pyi hkut mat na daram she n yawn si sadawng, matsan mayan she rai mat sai i?" "Naw Seng woi awn ai 101 hpung ni gaw Lawhkum kawn Mali Nmai hka rap nna, Sumpra bum hte Putau lapran hkan gasat ai ni rai ma ai. Myen Sam ni gaw Japan hpe n gasat ma ai." Naw Seng hpe tsun du jang, shi grai mani la kra rai, hkra ta hte shi a pai ta lahpum kaw gumhpuk let bai tsun ai: "Naw Seng gaw num lahkawng lu ai, shawng num jan si mat ai shaloi, shi gaw madu jan a kum na rai areng 'Lama mi' hpe hkanhpa shatai nna ta lahpum e hkawn tawn ai re majaw, chyu pala shi a hkum hta n shang lu ai, Japan ni gap dat ai pala si ni Naw Seng a hkum e hkra tim gahtan mat mat re da, Naw Seng gaw hyen ni gap dat ai pala si pyi rim sha kau lu ai wa re nga nna tsun gari si ma ai." Share ninghkring Lahpai Naw Seng hpe tsun du ai shaloi, Maho La Tsai a myiman ningja alak mi gabrim wa nu ai, dai gaw shi Naw Seng hpe grai shagrau ai majaw rai nga ai. Shi tsun hkai ai Naw Seng a maumui hte ya ugut gu mat wa sai salang gaba Zinghang Tang ngai hpe ka ya ai KNINGHKRING NAW SENG HTE SHI A GASAT SHARE MANANG NI» ngu ai laika buk hta mu hti ai lachyum gaw, maren sha rai nga ai. Naw Seng gaw hpa galaw ai masha re n chye ai ni raitim, ya ten hta asak manga kru shi ning du sai Jinghpaw ni gaw, Naw Seng ngu ai mying hpe ana e pringhpring madat gun ai hkrai rai na re ngu kam ai.
Ngai Naw Seng a datbung mu yu ai, shi gaw myi ginshi grai sung, myi lingling wakwak rai gaba nna, myiman mung papa batbat re rai nga ai. Bai nna 2017 ning hta ngai Sipsawng banna kaw sa du nngai, dai ten hta kasha Ma Lu yan Ma Htu shannau hte sa hkrum shachyan hkat ai shaloi, Ma Lu mahtang gaw ngai mu yu ai Naw Seng a datbung na hkrangman hte grai gadaw ai jan rai nga ai. "Agu, Naw Seng a moimang hpe Mangshi Jahpang kaw lup da ma ai re." "Oh, rai re sai. Naw Seng gaw majan gasat na matu pra sa ai nan nan re. " Maho La Tsai ta lahkawng hpe lahput kaw masawp nga let, Naw Seng a share gwi ai lam hpe, shi a pai ta lahpum kaw galang bai gumhpuk la kra: "Naw Seng shi a pai ta lahpum hta madu jan a hkanhpa rai hkawn shachya lang nna, Japan hpe ramram gasat gwi ai, hyen ni a chyu pala shi a hkum hta n shang lu ai, Japan ni gaw Naw Seng a mying sha na tim jit si she gahte hkra hkrit ma ai." Shi tsun magang, anhte mung majan pa de hkan nang mat wa ai zawn, shingran pra pra nan mu nga saga ai.
Myen mung hpe Inglik ni naw up dagup sha nga ai ten hta, Inglik ni hyendap kaw nchyang hpyenla la nga ai Maho La Tsai gaw, nambat lahkawng mungkan majan baw sai, Japan ni Ashadan mahkra hpe hkangtek la kau sana hku mawmawn nna, majan gaba woi gap bang wa sai nga ai shiga gaw jaujau na lu manu ai da. Dai majaw Inglik hpyendap ni gaw Japan ni gara hku nga tim panglai hku she shang wa na re ngu, Andaman panglai hka kau hku hyen sa hting tawn nna, Japan ni hpe hkap gasat anyin kau na ngu maja taw nga ma ai, dai ten hta nta buga kaw sharaw pyi manga ting gap sat kau da nna hpyenla sa la nga ai Maho La Tsai gaw, majan lu gasat na rai sai ngu, shi a manang la ni hte rau hkrit gaw hkrit, marit gaw marit nga ai myit hte, Japan ni galoi she sanat hte pung ngu gap shang wa kun nga maja let, la taw nga ma ai. Japan ni e agajawng sha n myit madawm ai shingdu maga hku nna shang gap ayai dat ai kaw, shawng lam de gaw panglai din mat, hpang lam de gaw Japan ni a hpaihka hkrai rai mat, tsawmra ya mi gasat manga yu ma ai, Japan ni mahtang majan man gaja kaw tsap nga nna hkan gap sat shatsang ai gatut sha nna, Inglik hpyendu ni ganing nchye di, ndang htang mat rai, Indiya mung de woi hprawng htingnut mat wa ai kaw lawm mat wa sai.
Dai zawn shan hpraw ni majan atsawm nwoi gasat ai woi hprawng ai hpe jaugawng gawng sha rai prat shanat nam na matse labye ni hte htek gasat nna sha nga ai Jinghpaw la ni gaw, myit hta hkam sha ai kaga hpyenla ni hte n bung ai lam grau law nga ma ai. Maho La Tsai grai n rai dum ai hku nna bai tsun ai: "Miwa hpyen ni shang wa sana re, gasat garum na re nga ai shiga shani shana na ai, anhte pyi sanghpaw kawn rai mat wa ai shaloi du hkra shang wa ai n mu kau da saga ai." Shi a shingran hta, Inglik ni ganing rai sum mat wa ai lam ni hpe bai tsun hkai dan ai gaw ndai hku rai nga ai. Japan hpyendap dung 15 na du gaba Banhten Seng Alang gaw Myen mung hte Sam mung daw lapran hkan bum hka maling mala din nna lam lai yak ai hpe n nga hkra, "Myit rum 30 hpung" ni e lam woi madun ai gata, tin shapun rai, 1942 ning shata 1 praw de Myen mung dingda maga lawan ladan hte shang tsap la kau nna, Mali hka mayan hku na ahkyak shara kaw tsap kau ai hpang, Yanggung de gasat shanyen shang wa na hkyem rai, shi a dap dung 55 dap kung 120 (Htim gwi hpung) ni hpe madung shatai rai, Bebyi kawn Htuwa hku htim gasat shang wa nna hpyen wa hpe wa gang tawn ai kaw, dap dung 55 ni gaw Myen mung hte Yudiya mung jarit Mesai makau hku shang wa let, Maulamyen makau de htu sit hkrat wa, dapdung 33 ni gaw dapdung 55 ni a hpang kaw hkan nang shang wa na hku mawmawn tawn nga nu ai.
Teng sha 1942 ning shata 1 hta, Japan Htim gwi hpung ni shawng Bebi kaw nna Yudiya mung hte Myen mung lapran Mesai jarit hku nna lai di bang nhtawm, 19 ya shani majan man ahkyak shara Htuwa kaw du bang wa mara ai. Dai hpe Inglik ni loi pyi ntak ai hku re, Htuwa dingda maga e sin nga ai ni a hkarang lam mahkra dan di kau ya manu ai. Dai majaw, hpang lam de nhtang na lam htum mat nna, shanhte hpe sanghpaw kaw shatin shama bang la nna Indiya de woi hprawng mat wa ai rai nga manu ai. Maho La Tsai ni Indiya de rai mat wa ai ten na majan shingdu labau gaw ndai hku rai nga ai: Japan dap dung 55 ni gaw lit tsang tsang hte nam lam hkawm nna mung jarit hku tawk lai, Htim gwi hpung ni hpe shawng dat dat rai, Inglik ni a maja myi hpe kaga de shalen kau nna, 22 ya shani njang, Kawkkali kaw wa zing la kau manu ai. Dai shani njang, Japan hpyendap hpu-awn ni kawn aming jahkrat ai "Hka hpyen ni hte pawng hpawn nna Myen mung gaang ahkyak shara shawng zing la kau na re!" Ngu manu ai, dai hte maren "Majan a lachyum gindai gaw Myen mung na Inglik ni hpe shachyut kau nna, ahkyak ai shara hta tsap la nhtawm Miwa ni a mungkan rungrai htaw wa lam pat kau ya na ginjang gadaw nga ma ai.
Dai majaw, dap dung 15 ni lawan dik ai hku Maulamyen kaw sa du nhtawm, Mali hka kau hku wa sin nga nna, hpyen hpung ni Maulamyen kawn Bawgyu hku shang wa ai shaloi, lawan dik ai hku nan Myen mung gaang daw na myu gaba ni zing la kau na hku re." Shata 1 nhtoi 30 ya shani, Japan dap dung 55 ni Inglik hpyen ni hpe agying gasat anut dat nna, Myen mung hta nambat lahkawng gaba ai panglai daru Maulamyen hpe lu gashun la kau manu ai. Majan dai hta, dai kaw sin nga ai Inglik hpyen ni gaw dam lada ai panglai hka gup e garum la ai majaw sha, Japan ni a abawng ntai hkrup manu ai. Shata 2 praw 4 ya shani, hpang e hkan nang ai dap dung 33 ni gaw Maulamyen dingdung maga na Baw-an hpe bai gasat la kau manu ai. Shata 2 praw 8 ya shani, dap dung 55 ni Mali hka hku abraw lai nna, Yanggung de shang wa lu masai. Myen hpyen ni gaw madu a akyu tam na myit let, 1941 ning shata 12 nhtoi 21 ya shani, hpung masum garan nna, Yudiya mung hku Japan ni hpe Myen mung de woi gasat shang wa ai lam hkan grai garum kau yang, Maulamyen kaw lu gasat la ai hte, Japan ni gaw shawng e jawm htu tawn ai myit hkrum ta masat sen htu laika sha ashep gamawng kau rai, Myen mung kaw shanhte ra ai hku apyaw sha shalau sha bang wa masai.
Nshung ta shata 2 nhtoi 17 ya shani, Japan dap dung 15 na du gaba Banhten Seng Alang gaw hpyen n-gun pawng la nna Yanggung gasat di la na sawn nga nu ai, shing rai Japan dap kung 33 hte dap dung 55 ni lam lahkawng hku hkan shachyut ai, Maulamyen kawn Saphkung hka kau mawdaw lam hku, Inglik hte Gala dap dung 17 hpung ni hpe deng 160 daram shachyut kau dat manu ai. Du gaba Shi Misi hka kau hpe kam nna grai woi hkap share yu ma ai rai yang, shi sawn tawn ai shara Japan ni mahkra zing la kau ya sai majaw, shanhte gaw hka de hprawng bang na lam sha nga mat manu ai. Shing rai Sahtang hka mayan hku htingnut mat wa ai shaloi, shanhte madu ni a nbungli e, shanhte hpe Japan yu shadu nna agying bai hkan gap gapaw ai hkrum rai, hpyenla ni amyawng amya dumbru dumbra rai mat ma sai. Tsawm ra dam ai Sahtang hka kaw, mahkrai langai sha hkrai tawn nga ai. Shata 2 nhtoi 22 ya jahpawt manap, Shi Misi a nshawng sho ai hpyenla nkau mi sha mahkrai lu lai nna sinna hkran de hprawng lawt ma ai. Japan shawng lam sho hpyenla ni maling gata hku nna sinpraw hkran mahkrai baw kaw wa wang tau hkrau hkap kau nna, Inglik Gala hpyen dap dung 17 ni a hpang lam dan di kau ya manu ai.
Du gaba Shi Misi gaw myit htum ai ja, sinna hkran sin nga ai Gawlahka hpyen ni hpe mahkrai gapaw di kau na aming jahkrat dat nu ai, jahpawt manap hkying 5 chyen kaw, Sahtang hka mahkrai gapaw ayai kau dat masai. Inglik hte Gala hpyen hpung gaba ni tsam mari hka kau du hkra hprawng hkrat wa yang, mahkrai gapaw di kau nga la sai. Shanhte a man kaw gaw hkaleng dagun ai alun re Sahtang hka pat rai mat sai. 1941 ning shata 12 kaw nna 1942 ning shata 2 ndai shata ma- sum laman hta, Miwa hpyen jaubu wa Kyang Gai Shi gaw, hpyen hpung dap ba 5 hte dap ba 6 hpe Myen mung de majan shang gasat lawm na hku aming lahkawng lang jahkrat sai rai yang, Inglik ni n jaw shang ma ai, masum lang ngu na hta gaw shang wa shangun sai re, ahkyak ai majan hkinjang lai mat sai majaw, Japan ni hkap gap ai kaw ramram machyi hkrum mat masai. Inglik ni e hkap pat shingdang nga ai majaw hyen gasat na ten gaja mung shalai kau re hpang, 1942 ning shata 2 maga she, Miwa sumtsan rawt hpyen hpung nambat 6, nambat 49, nambat 93 ni Myen mung sinpraw kran Kingdung ga de du bang wa masai. Shata 2 nhtoi 16 ya shani, Kyang Gai Shi gaw Hkunmyin kaw bungli hte pyen du nna, aming sa htuk nu ai, shi alak mi tsun shadan ai: "Nambat 5 na dap dung 200 ni gaw shata 3 praw 1 ya shani kawn, ya nga ai shara kawn hpyen jarik ni htaw shalai bang la, lawan ladan ai hku nna Myen mung de shang, Pyinmana hte Htubaw lapran hkan na ahkyak shara sa madu la rai, hyen hpung gaba ni hpe shalai bang dat na hku re." Nga matsun nu ai.
Shata 3 nhtoi 21 ya shani, Japan ni bungli he Makkui kaw na nbungli gut sa gapaw ayai kau ya manu ai, Inglik ni a bungli 51 mung gapaw jahten kau ya sai, raitim Inglik ni gaw Indiya de prawng htingnut mat rai, Japan ni gaw Myen mung hpe gasat la na ladat mahkra tek hkang kau manu ai. Shing rai Htubaw mayan de na Miwa hyen ni a lai lam mahkra Japan ni e hkrai gapaw ayai kau ya, Miwa sumtsan rawt hyen ni shang wa na lam n hku mat, Inglik ni gaw atsawm nkam gasat rai, sumtsan rawt hyenla ni gaw Nmau pa Nawngtau, Dingga hkan sa but jawng nga nna, sawn tawn ai ten kaw n lu shamu mat, Htubaw de na hpyenla ni hpe sa garum na lam n hkawn mat sai. 1942 ning shata 5 praw 9-10 ya laman hta Japan ni Manmaw hte Myitkyina hpe mazing madu la ai aten hta, Inglik dap hte Japan hpe shingdaw gasat ai Gawmyintang Miwa dap du gaba Sun Li Rin a dap ni gaw Indiya de htingnut mat wa, du gaba Du Yi Myin ni gaw Sumpra bum hku ashep lai nna, Jinghpaw ni hte Lisu ni e lam woi madun ai kaw Saphkung krung hku Miwa ga de bai lai du shang wa masai. Manmaw, Muje, Namhkam hku na Jinghpaw Wunpawng sha ni gaw, ma ba ai gaw ba, dun ai gaw dun rai, Japan ni a nbungli myawk mawta gata hku nna Jinghpaw mungdaw de hprawng chyu hprawng shang wa nga ma ai. Ndai hprawng hkawm ai masha hpung hta, Lahpai Naw Seng mung lawm nga ai.
Law malawng gaw Japan ni htim gasat ai majan ginra kawn nam lam hku hprawng lung wa ai re majaw, hpun nba lit ni jaujau gabai ayai kau masai, ja gumhpraw tawng wa mi gun tawn tim, Japan ni a hpaihka gata kawn lawt lu na matu, sak hpe hkye la nna hpyen wa hpe bai nhtang gasat shamyit na matu, lagaw gang ai lit mahkra raw gabai kau ra nga ai. Hkrun lam galu hkawm lung wa ai re majaw, gyepdin hte hpun palawng mung ashep amya rai mat sai, dumhpau sanat hte nhtu n-ga hpe chyawm gaw la ni hkum dek hpye tawn nga ma ai, raitim hpyen hprawng hprawng ai re majaw, kanu shamat ai uhkai ni zawn gadai nlakawn ai ayai aya rai nga masai. Gahtawng mare kaw hpa nga yang hpa hpyi sha rai, hpung hte hpung masha buga hkan makoi nga shajang ma ai, dai ten hta hprawng lung wa ai Jinghpaw hpyen yan hpung ni gaw yawng 2000 daram rai nga ma ai. Japan ni gaw Manmaw hte Myitkyina myu hpe zing madu la ai hpang, Katza, Mugawng, Ka mai, Sadung Sama, Uhkawng, Htubaw, Sumpra bum zawn re shara bum mayan kaw, dap dabang jahkrat nna up dagup wa mara ai, gahtawng mare shingjut shingnaw shagu zigut gut ai zawn sawk gasat wa masai. Mung masha ni a n-gu naimam gashun, u wa yamnga hkrup mara gap sat, mungchying sha ni hpe majoi rim gyit adup, mu ai shayi sha ni hpe majoi roirip rai sha si wa masai.
Gaja wa nan Japan du ai shara shagu gwi nyau pyi n ngam hkra shaza wa masai. Mungchying shawa ni yawng, kawsi hpang gara ai hte nam shalawng hkan sa makoi hkawm ra mat sai. Nam shalawng hkan mung shani e wanhkut shamawng n mai, shana wan shatu n mai nga ai, shani shana hpyen madoi nga ai Japan nbungli dap ni hpe hkrit maja ra nga ai. Jinghpaw mungdaw kaw wa du nga ai Jinghpaw Wunpawng hpyenla ni a matu tsun ga nga yang mung, hkring shara pyi n nga mat sai daram byin nga sai. Shing rai gadai langai mi e madu tai nna hpareng matsun ai n nga tim, Japan ni hte lani hte lani ngai hkrung nang si gasat ra nga sai. Naw Seng hte sanat hpai ai Jinghpaw Wunpawng la ni gaw Lawkhkawng, Namdamai, Putau shara ni kaw jawm gahkyin nna, ahpung hte ahpung rai Japan ni hpe mayun gap shajang sai. Nnan daw hta gaw shan gyam gap ai zawn mayun gap ai, hpang e gaw hpyendu ni woi awn nna rawt gasat hpung gaji law law hte Japan hpe gasat shingdaw gajang sai. Naw Seng mung dap hpung langai mi woi nna gasat bu nga ai, sa gasat dat, bai hprawng makoi, krung sinwa shalawng de nai hkala naitung ni bai sa htu sha, langa pawng krau sha, bai wa pru gasat rai ma ai. Dai hpung kaw, buri lawai ai, labu gadun sha bu ai ni mung lawm nga ma ai. Ndai Jinghpaw Wunpawng sha ni e shani shana ahpung hte ahpung rai shingdaw gasat ai majaw, Indiya de shang wa na sawn ai Japan ni gaw, Lawkhkawng ginwang daw mi hte Namdamai, Putau shara ni kaw pyi n shang lu ai.
Ndai shara ni kaw Wunpawng hpyenla ni laning mi daram ruyak jamjau jamhkaw hte Japan hpe shingdaw gasat tawn lu ai majaw, hpang e ndai shara ni kaw gaw, Japan hpe shingdaw gasat na npawt hpang la ai rudi nhpan shara ni byin wa sai. Myitkyina hkan nga ai Japan ni a dap gata hkan, shani shana nbungli pyen gamawng awu nga ai. Aten nkau hta lamu ntsa e nbungli shada gasat hkat ai, aga de mung lamu ga she ganan gari ai bawm gaba hte myawk machyu gapaw ga nsen, sanat nsen ngoi bu nga ai rai nna, yup n pyaw sha n mu rai nga ai. Nam shalawng hkan she hprawng gayin hkawm ra nna nta magam bungli hpe galaw na mung nbyin sai majaw, Jinghpaw la ni nta kaw magam galaw sha na myit n rawng mat masai. Dai aten Naw Seng gaw shi a sumtsaw jan nga ai Pinsau gahtawng kaw wa nga nga nu ai. Naw Seng a shiga na ai Jinghpaw la law malaw gaw Naw Seng Japan hte gasat yang ganing rai byin ai nga ai maumui na ai nhkan e, Naw Seng a hpyenla tai na sha myit mat nna, shi kaw nan sa wa masai, ndai hpung hta, Zinghang Tang mung lawm nga ai, shi gaw Naw Seng e n-gun jaw ai npu e, 1942 ning shata 7 nhtoi 15 ya shani, lamu gaw di htumpa daram chyang dik ai samui htat dagup ai majaw sin, marang gaw nga myi daram gaba ai zawn abuk achyit nga htu ai nhtoi kaw, Japan shingdaw gasat dap hpung kaw shang lawm mat wa nu ai.
Shi hpyenla la ai shani kaw nna, kaga dap ma ningnan ni hte rau hpyen hpaji sharin nga masai, nnan e majan gasat hpaji sharin ya ai sara mung Naw Seng shi nan rai nga ai. Lu sha buhpun gade yakhkak tim, "Japan gasat ga!" ngu jasu sharawt dat ai hte, Japan ni e sat nat gashun gashe roirip wa ai hpe ndang hkam ai Jinghpaw Wunpawng sha ni gaw, Naw Seng ni woi awn ai jawt gasat dap hpung ni kaw shang lawm wa masai. Shang lawm ai hte maga mi hpyen hpaji sharin, maga mi ta tut gasat poi kaw lawm ra sai. Ndai gasat dap ni hpe shawa masha hte du salang ni mung n-gun jaw madi shadaw shajang nga ma ai. Nambat lahkawng mungkan nhtan shai magam jinghku dap, Amerigan, Inglik, Indiya, Miwa dap ni mung, Myen mung kaw shang madu rawng nga ai Japan dap ni hpe bai htim gasat na matu lajang shajin nga ma ai. Shing rai 1942 ning shata 7 praw de Indiya de du mat wa ai Inglik du nkau hte Nhpan Naw, Lazum Tang Ji, Npawt Yaw zawn re Jinghpaw hpyendu ni hpe nbung jawng hte Myen mung de wa htaw jahkrat nna, Japan ni hpe nhtang gasat na matu sa hpawngchyawm masai. Ndai gata kaw mi Myen mung up hkang lam hte hpung kawmati kaw lit la ai Raw Sana Ridu ngu ai shan hpraw mung lawm nga ai.
Shanhte gaw buga shagu kaw bra nna hkwi gasat nga ai dap hpung ni hpe matut manoi woi la nhtawm, aru ara ningbaw ai gasat dap ni byin wa hkra ningbaw ni galaw ya rai masai. Hpang e Inglik hpyendu nkau mi hta Hkun Naw, Zau Gawng, Lazing Naw, Jangmaw Gam, Chyinghtung Naw, Npawt Tu, La-sang Naw, Lahtaw Gam, Maru Lum Hkawng, Sa Yaw Lum... zawn re ni mung matut manoi rai nbung jawng hte sa hkrat ma ai. Ndai hpyendu ni nga yang, dap shagu kaw bra shang nna, maga mi hpyenla lahkawn jat, maga mi hpyen hpaji sharin shaman ya, maga mi Japan hpe gasat rai woi awn ningbaw nga masai. Ndai dap hpe dingdung Jinghpaw Wunpawng jawt gasat dap ngu shamying ma ai. Dai aten hta Inglik du ni gaw Jinghpaw ni hpe, "Nanhte Jinghpaw Wunpawng sha ni hpyendap kaw law law shang lawm nna shakut mu, nanhte law jang Jinghpaw Wunpawng dap san san hpaw ya na re, Japan hpe gasat dang kau jang Jinghpaw Wunpawng sha ni tinang up hkang ai Wunpawng mungdan mung lu na re." Nga jasu sharawt hkaw shabra nga ma ai. Laning hte laning Jinghpaw hpyendu ni nan shawa hpe jasu sharawt nna hpawngchyawm ai majaw aten gadun laman hta Jinghpaw hpyenla 7000 jan du wa sai. Ndai Jinghpaw hpyen hpung ni hpe dap du up Fot ngu ai wa hte ningtau dap du up Kaw Dawn ngu ai wa ta tut woi awn Ningbaw ma ai.
Dai aten dap ran langai hte dap kung 4 nga ai, dap ran A, B, C, D, F, G, Z, du hkra nga ai. Naw Seng nnan e dapkung up lit gun ai, hpang e masha law wa nna dap ran up lit hpe gun hpai sai. Hpyenla ningnan gaw agajawng sha law wa, buhpun palawng malu masha ni gaw n lajang lu rai, ladaw langai mi grai jamjau kau manu ai. Shanhte gaw nam na shabying chyingdaw, palun wa lai sha di sha rai lani hte lani kawsi hkam shalai ma ai. 1943 ning gaang daw hta nbungli hte Sumpra bum kaw labu gadun lawngta gadun hpun palawng ni sa jahkrat ya ai hpang she, ndai manghkang hpe hparan mat wa lu sai. 1942 ning shata 9 kawn gaw, dap shagu majan ginra garan nna majan rawt shajang sai, Sumpra bum kaw nna Mali hka a sinna hkran de lam mi, Mali hka hte Nmai hka a sinpraw maga Htubaw, Lawkhkawng de lam mi rai rawt shajang sai. Sumpra bum na hpun Yindung, Daru mahka, Hkugawng mawdaw lam hku yu mat wa ai Japan hpung ni gaw, Nhkai bum a dingdung maga du mat wa nna shani shana gasat poi laja nga masai. Gasat poi gaw Hkachyi htu, Myinsin yang shara ni du hkawm mat wa sai. Sinpraw hkran maga de mung, Hpungmai hka a dingda maga Htubaw, Lawkhkawng, Sadung, Man ai zawn re shara magup kaw gasat poi byin nga ai. Nnan e Zinghang Tang gaw Naw Seng a dap hpung kaw lawm ai, lang shagu gasat poi grai laja lana ai.
Gasat poi ni hta Naw Seng share gwigwi lawan ladan hte grai laram ai hku chye pareng gasat ai re hpe yawng e grai yu shagrau nga masai. 1942 ning shata 11 hta, Zinghang Tang gaw magam lit ra gadawn ai hte maren, dap ran 4 dapkung de du mat wa nu ai. Gasat poi kaw padang nkau lu nna shara buga nkau hpe mung mazing madu la mat wa lu sai. 1942 ning shata 12 aten hta Naw Seng jawt gasat dap hpung gaji langai woi nna, Japan ni ayan lai ai Myitkyina hte Putau lapran na madaw lam de gasat hkinjang tam mat wa sai. Naw Seng gaw gara hku rai yang she Japan law law sat lu na sumru nga ai. Nsawp gahtawng makau du ai shaloi, manang ni hpe lalam 30-40 galu ai ri tawng gaji 2 woi sho ai, ri tawng hpe mawdaw lam hkan nna hkinggau ntsa kaw woi shawn bang tawn ai, lam dingyang nhkun gaji ni mung woi htu tawn ai, wubawng ru gaji ni mung tam sho tawn shangun ai, manang ni gaw hpa woi galaw hkyem ai hpe n chye nga ma ai. Hpyen shiga sagawn yu yang, Japan ni hkawm lai na shiga na ai hte masha shagu gun ai ta bawm langai ngai sho shangun nna, htu hkyem tawn ai nhkun kaw woi lup nna sumri gaji hte ri tawng kaw noi tawn shangun sai. Shani shingtung e bawm lup tawn ai mayan kaw Japan ni du ai hte san tawn ai marai 2 hpe bawm gang gapaw dat shangun sai.
Ayan asawn rai bawm ni gapaw ai hte ngam ai ni sanat hte bai gap ahprup bun rai gasat ai, lam dingyang hpyen ni arum ara rai si jawng masai. Japan mang mung kahka langda chyahkyawn ni e she mazang masai, lam hku shata nkau masha lai n mai hkra Japan mang yat manam jawng ai. Naw Seng a nyan shapraw nna Japan law law sat lu ai hpe shan hpraw du ni mung, shawa masha ni mung grai shakawn ma ai. Ndai ten hta gaw Maho La Tsai ni a chyinghtawk mu grau kyin ai ten re da. Shi tsun ai: Japan ni anhte n-gun ja ja hte gasat wa ai mu nna, Japan dap n-gun gahkyin nhtawm amyawk mawta nbungli gap garum ai npu e, lagaw dap anhte a hpang de mana shabu rai agying agang htim gasat wa sai. Dai kaw nna gaw, bum kawng marawn shagu kaw shani shana nhkring nsa gasat ai myawk mawta ngoi nsen, nbungli htim ajawt ai nsen, bawm gapaw ai nsen chyu gadu nga sai. Nsawk zup gasat poi, Tayang zup gasat poi, Lawa kawng gasat poi, Hungnawn gasat poi, Pinghkawng gasat poi, Ndau kawng gasat poi, Chyarin ka gasat poi, Hpungyang gasat poi, Htingbai gasat poi, Kawa pang gasat poi, Chyaba kawng gasat poi, Hpungnawn gasat poi...shara mying n nga ai bum marawn hkyet hkan mung gasat poi law law byin nga sai. Naw Seng hpyen ni maga nga yang lani mi hta 9-10 lang gasat poi byin nga ai. Htawgaw Mali hka majan lam de gade lang gasat chyi hkat nga ai n chye ya sai, myawk nsen sanat nsen ni matut ndi ngoi gadu ai sha na nga ai.
Naw Seng gaw anhte shi hpe Japan ni a majan masa sha wa tsun dan jang, ndai de htim gasat, ora de htim gasat rai, ndai gasat poi ni hta, Naw Seng woi awn gasat ai gaw law dik rai nga ai, gasat poi byin shagu wora de kagat gahkrang sa, ndai de bai kagat wa rai, "Dai hku gap mu!" ', "Wora hku gasat mu!" "Mu ai hpe atsawm shading nna hkra hkra gap mu!" Nga marawn hpareng nga ai Naw Seng a nsen hkrai na nga ai. Japan ni law law htu lung wa ai mu shagu, Naw Seng hkum nan she "Gai gai ngai she shakrip jaw e ga!" Nga jak sanat gare la nna, wan hkut she dun hkra gap shajoi bun dat dat rai nu ai. Maho La Tsai myit mi alawm rai bai tsun ai gaw: Japan ni mung gwi dik ma ai re, Japan hpyendu nhtu galu sho galam nna marawn ai hte, wunawng wuwa rai htim gapang lung wa wa she rai ma ai. Naw Seng hte shi a gasat share manang ni e Japan ni hpe gade sat sharu kau sai re mung ndang chye mat sai.
Naw Seng maga na ni mung si mat ai hkala ai grai law sai. Japan ni gaw lamu ntsa nna bawm gaba law law jahkrat, jak sanat gap ahprup rai wan n-gun grai ja ai hku gasat wa ai majaw, 1943 ning shata 2 daw hta gaw, Jinghpaw hpyenla ni bai htingnut ra sai, htingnut magang Japan ni hkan dep nang magang rai, Nhkai bum kaw nna Putau du hkra 10 ya 10 na nhkring nsa htingnut ra sai, gaja wa nan n-gu ni hpe ta laku kaw bang nna hkawm let she sha mat wa ra nga ai. Japan ni gaw matut nna hkan shaden nang nga ma ai rai nna, Sumpra bum mung Japan ni a lata de du mat wa sai. Htingnut ai shaloi Naw Seng dap hpung ni gaw mawdaw lam hkan nna htingnut mat wa ma ai, shanhte hpe mung Japan ni nhkring nsa hkan shaden gap nang nga ma ai. Naw Seng mung shi a dap hpung ni hpe hpareng nna htawt hkap htawt hkap rai shani shana gasat let htingnut nga ma ai. Naw Seng hpung ni gaw Sumpyi yang kaw nna n htingnut na hku re. Japan ni gaw matut nna shaden nang tik tik she rai nga ma ai, shing rai Sumpra bum mayan, Nbrang bum, Hkungnawn, Indu yang, Maji gahtawng zawn re shara ni kaw, shanhte mung n htingnut, Japan mung n htingnut rai, galang hpang galang gap gasat kri nga masai.
JAPAN BAI NHTANG GASAT RA SAI
Maho La Tsai tsun ai: Mungkan magam jinghku dap ni Japan hpe bai nhtang htim gasat na matu lajang shajin ngut wa ai hte maren, du up daju Wing Gik a laksan dap ni Myen mung a sinna Rahkai bum mayan de gasat shang wa ai lang mi hta sha, Naw. 6 dap ba(Gala dap) du sa wa nna Naw Seng ni hpang de n-gun jat da masai. Shing rai 1943 ning shata 3 kaw nna gaw, Japan dap hpe bai wang nna htim gasat na hku, anhte chyinghtawk hpung ni a lit mung grau li wa sai. Dap nkau gaw Sumpra bum na Japan ni e wang tawn nhtawm, gasat dap ni law malawng gaw shawng de lai shang nna Japan ni a gata kaw gayau gaya rai gasat mat wa sai. Anhte mung Japan ni kaw yu yu na ayat masha hku nna shang let, majan shiga hkrai hkan sawk nga saga ai. Dai aten Naw Seng gaw dap hpung langai mi hpe woi nna Japan hpe mayun gap na matu gahtawng langai mi de nam lam hku mayun ni gahtep hkrat wa masai, shaloi Japan hpe hkrit nna sumwum kaw gyem yup nga ai wa la gaba langai mi hpe jahtaw kau dat hkrup ma ai. Dai wa la mung gajawng hkrit nna Japan ni hkring yup nga ai madu nta de kagat shang mat wa sai. Shan kut nga al Japan ni gaw, kagat shang wa ai wa hpe gap sat nna gabu gara hte garu gachyi nga hpya sha bang wa masai.
Naw Seng ni shinggan kawn lagu yu yang, Japan du wa mung pru wa nna sa asoi yu lawm rai, Japan hpyenla ni majaw jawng nga ai hpe mu dat sai. Shaloi Naw Seng gaw jak sanat hpai ai wa hpe gahtawk la nna, "Hka hka ngai she." Nga jak sanat la let tsun ai: "Ngai abre dat ai hte nanhte mung yawng gap nna htim shang wa mu yaw!" Nga, loi bai mayun ni gahtep sa wa hkra rai, wa shan machyin sha jung nga ai Japan ni hpe gap abre bun dat sai. Kaga manang ni mung saw saw kaw nna ta bawm gabai bun ai gaw gabai bun rai, pung pung ngu jawm gap nna, dai kaw dung nga ai Japan ni yawng hpe gap garai shajawng kau masai. Japan hpyendu wa mung dai kaw nan si chyagrawng taw nga sai. Si jawng ai Japan ni a sanat hta hpai wa yang mung hpai dang na n tai nga ai. Dai shaloi Naw Seng gaw myi shagan tawn hkra: "Anhte Japan gade sat kau sai ngu n-gup aga hte sha wa tsun yang, lahta na du ni n kam kam rai ma ai, ndai lang gaw Japan na she gadoi wa saga." Ngu shi lawu na hpyenma ni hpe Japan na gadoi di la shangun sai. Shanhte Japan na n gadoi di gun na mung, shawng hkan na majan hta Japan gade sat kau sai ngu shan hpraw du ni hpe wa tsun dan dan rai yang, shanhte hpe n tsen ai myisai hte hkap yu nna, ganing rai Japan shade sat kau ai sakse madun lu na rai ngu, n kam ya ya re majaw, dai lang gaw sat kau ai Japan mung grai law sai rai nna, sakse sakgan madun lu na matu na gadoi di gun wa na hku hpajang kau dat nu ai.
Shing rai Jahpan du wa a aya mung gang di gun, Japan na mung htungba mi hpring hkra gadoi di gun wa nna Inglik du ni a man e wa ru sumpum dan sai. Inglik du wa mung she yu mau am mat nu ai. Shing rai "Oh, rai sa, grai gaja ai ninghkring ninghkring!" Ngu ya nu ai. Ndai lam hpe lahta tsang de shana ngut ai hpang, mungkan majan woi awn hpung daju kaw nna Naw Seng hpe share ninghkring dazik (B.G.M) jaw nna shakawn shagrau dat masai. Ndai gaw Naw Seng shawng nnan lang lu la ai share ninghkring dazik rai nga nu ai. Maho La Tsai bai hkai dan ai gaw: Zinghang Tang lawm ai dap ni Sumpra bum hpe ni gahtep wang gasat, Naw Seng hpung ni gaw Sumpra bum hte Myitkyina lapran na Japan dap shagu hpe aja awa htim gasat rai, gasat poi matut nna laja nga ai. Magam jinghku dap na nbungli hte mung shani shagu gasat garum nga ai. 1944 ning shata 2 hta Japan ni Sumpra bum kawn htingnut nhtawm, Nsup bum, Rithpawng bum ni hpe bai wa madu tawn ma ai. Jinghpaw dap ni hpe mung ma-ja hte nang si ngai hkrung matut ni gahtep nna gasat tik tik rai nga sai. 1944 ning shata 4 hte 5 yang kaw nna, mungkan magam jinghku dap na du up daju Wing Gik a dap n-gun 12000 hte lit htaw nga gumra 1200 daram, Myen mung a dingdung daw Indaw, Manmaw, Katza zawn re bum mayan ni kaw nbungli hte htaw jahkrat nhtawm Japan hpe wang gasat wa sai.
Ningbaw gaba Sati Wui a Amerigan dap ni mung Miwa Gawmyintang Li Mi a dap ni hte rau, Lidaw lam hku shang nna Hugawng hte Mugawng na Japan hpe gasat nga ma ai. 1944 ning shata 7 hta, Maho La Tsai ni gaw Japan dap langai mi hka rap wa na re chye ai majaw, Rawngteng hpung du wa Naw Seng hpe sa tsun dan sai. Naw Seng gaw shi a dap hpung ni hpe woi awn nna Waushawng makau kaw sa hkap nga ma ai. Nsin sin wa mahka e agajawng sha marang gaba htu si wa ai majaw, yawng gaw Waushawng gahtawng lam makau na ntsa nta langai kaw lung nna marang shingbyi ma ai. Lakang pawt kaw Manam Brang ngu ai wa maja sin nga ai, chyahkring mi rai yang Manam Brang sanat "Pung!" Nga gap dat sai. Naw Seng gaw dap ma ni hpe "Lawan gahkan yu!" Nga ai hte shi shawng gahkan yu nna, "Bukbak!" Nga shara ai de matut tut rai gap shayan dat sai. Manam Brang myi mu n mu re kaw shi man e achyang nana rai hkawm shang wa ai hpe, shawng nnan lang gap dat ai pala gaw, Japan du wa a sinda kaw nan lup rai, Japan du wa agrawp taw mat sai. Adu wa e aming jahkrat ai nrai yang, Japan ni gaw sanat majoi n gap nga ma al, tinang maga na gasat lajang ai n re kaw sanat ngoi wa ai majaw, ngam ai Japan ni mung n gap ai sha sumwum de shingbyi shang wa manu ai. Naw Seng gaw jak sanat gare la nna hpyen ni shara ai de htim shang nhtawm gap tik tik rai sai.
Shanhte gaw Japan du wa a nhtu galu hte masawp hkrup ai sanat ni hpe hta hpai nna dai shaloi jang kaga de sit mat wa masai. Hpang jahpawt Naw Seng ni marang wa shingbyi ai nta makau hkan Japan mang 27 garai jawng taw nga ai. 1944 ning shata 8 du wa ai shaloi, Amerigan dap ni Indiya kawn rawt sa nhtawm, Rihpawng na Japan hpyen ni hpe htim gasat dat sai. Rihpawng lu la ai hte, Zinghang Tang ni yawng gaw Myitkyina de shang nna gasat bang wa sai. Naw Seng a Rawngteng dap hte Gala dap ni gaw mawdaw lam hkan nna gasat yu wa nga ma ai, Nsup mahkrai hku rap lai ma ai. Ndai aten Zinghang Tang a dap ni gaw, Nhkai bum gang hku ga lai nna Myitkyina de ni gahtep hkra yu wa nga ma ai. Shata 9 hta Jinghpaw hpyen dap daju kaw nna Myitkyina mayan kaw nga ai Japan dap ni hpe aja awa htim gasat sana re majaw, dap hpung shagu ra gadawn ai lam ni hpe lajang shajin na matu matsun shana wa masai. Sat lawat yu yang, shawng de gasat lai wa ai hta shadawn shadang grau gaba grau laja lana ai majan poi gaba shang ra ai lamyit hpe mu nga sai, gasat ginra mung layang pa mayan de rai na, si si hkrung hkrung anut hkat na hku rai nga sai. Shadawn shadang grau gaba ai gasat poi shang na re hpe chye ai shaloi, gabu n-gun lu ai mung nga ai, nu wa ni hte gaw n hkrum lu sana nhten law! Buga de gaw bai nhtang wa lu sana n re ngu myit tsang shajang nga ma ai.
Maho La Tsai bai tsun ai, Jinghpaw dap na Htingnu Naw ngu ai wa htuk ai Rawngteng gasat dap ni a mahkawn langai, ning ngu hkawn ai da: Lewui (Levi) dap nu, bum mayan na pru, Myitkyina layang ga de du, rawt ga law! Rawt ga law! Hpyen dabang de htim, Japan bawng hpe rim, Gwigwi hte htim, abawng lawlaw rim. Rawt ga law! Rawt ga law! Hkau myi mut la ni ntsa hpaida gawt, Japan hpaida hpe shakrawt, Ngai brangram lagaw lam hku rawt, Magrau grang atsam hpe sharawt. Japan bunghku hpe adawt, Gwigwi hte hpyen shagrawt. Nhkai bum a dingdung maga kaw hka grai gaba ai Hpung yin hka ngu ai langai nga ai, kawa hpawng ni lajang shangut tawn ai hpang, 1944 ning shata 8 nhtoi 10 ya shani gasat dap gaba ni matut manoi rai shani tup dai hka hpe rap lai nga ma ai. Zinghang Tang ni a hpung na marai langai mi hka kaw hkrat si mat ai, hka rap ngut ai hte dap hpung shagu yawng, Myitkyina myu makau de du mat wa shajang sai. Myitkyina gasat na matu Indiya mung de na Amerigan dap, Miwa dap, Jinghpaw dap ni yawng Myitkyina grupyin na bum mayan ni kaw du bang wa masai. Japan ni mung Myitkyina grupyin na bum marawn kawng shagu kaw dap jahkrat nna aja awa shingdaw gasat na hkyem nga ma ai. Naw Seng dap ni du bang wa ai hte Japan nbungli ni wunawng wuwa rai pyen sa nna shanhte a dap ni hpe shani shana bawm jahkrat bun, jak sanat hte gap ahprup rai gasat poi hpang sai. Nbungli shana wan gaba hkan htawng nna gap ahprup jang, Naw Seng ni mung aga kaw nna dat wan gaba hte htawng tawn nna pyen wa ai nbungli hpe gap, lahkawng maga de nna gap dat ai amyawk machyu wan tawng gaba ni mung mya mya rai pyen lai nna shani zawn she htoi nga sai.
Mawdaw lam hta pa layang maga de htaw sa htaw wa ai mawdaw hte agang mawdaw, teng mawdaw a wan ni mung htoi gala nga ai, gaja wa yu tsawm ai poi shana zawn nan rai nga ai. Inglik hte Amerigan ni a nbungli mung, nhtoi htoi ai hte lamu ntsa de nna Japan nbungli hpe htim ajawt gayin gap ai, Japan dap dabang hpe htim ajawt gasat ai, bawm jahkrat ai Japan dap dabang kaw wa hkrat ai bawm gaba gapaw ga nsen mung, lamu ga pyi ga ayai mat na zawn nga ngoi gadu nga ai. Myawk mawta gapaw ai numhpu wanhkut ni, gahtawng mare hkru ai wan hkut ni, ajan shata hpe pyi n mu mat hkra dun taw nga ai. Bawm jahkrat ai hpun shalawng gaba ni, hkyen kau ai yi dabang zawn she krin mat sai. Japan dap ni mung shara magup kaw grai naw la nga ai. Aten nkau Naw Seng dap ni Japan a lapran de gasat shang mat wa, aten nkau hta gaw Japan dap ni mung Jinghpaw hpyenla ni a lapran de matep shang nna bai nhtang htim gasat wa rai, gayau gaya gap chyi hkat ai gade lang rai sai pyi n chye sai. Dai shaloi na lang rai nga ai, masha ni gaw "Naw Seng gaw Japan ni gap dat ai machyu hkap rim sha kau kau rai nna, shi hpe gara hku gap tim n chye si ai." Nga nna tsun gari taw nga masai. Maho La Tsai mani sha sai sai rai tsun taw nga nu ai.
Shi bai matut tsun ai gaw: Naw Seng hkum nan gaw hpa hkala nba n byin yu ai, dai majaw Naw Seng hpe "Sanat gap n jung ai." Ngu tsu shajang ma ai. Gasat poi kaw Japan ni mana maka gap ahprup bun ai, bawm lawlaw hte jahkrat bun ai kaw n hkala ai nga yang, gaja wa nan "Gap n jung ai" rai nga ai. Amerigan dap hte Miwa dap, Jinghpaw Kachin dap na nkau mi, Myitkyina hpe shata lahkawng jan wang tawn nna ga- sat ai, Jinghpaw dap ni law malawng gaw Myitkyina a sinpraw hkran de rap nna krau gasat shajang ai. Naw Seng a dap hpung hpe Manhkring kaw nna Mali hka hpe shawng rap mat wa shangun ma ai, dai hpang kaga dap ni mung bai rap shajang ma ai. Gwihtu, Waushawng, Pauhkang, Wura, Zaimaw, Pausung, Waimaw, Wohpaw zawn re gahtawng shara ni hta gasat poi matut ndi rai laja lana byin sai. Ndai aten ni hta si hkala ai Japan ni grai law wa sai, lam makau hkan, nam shalawng hkan Japan mang grai yat manam jawng nga sai. Shara nkau gaw Japan bunghku kaw bawm gaba wa hkrat gapaw nna Japan baw ni, ahkum achyen achya re ni grai grai tsaw ai hpun ndung hkan she wa mara jawng nga ai.
Wan n-gun nau ja la ai hpe n hkam lu nna Japan nkau gaw tinang hkrai sat si mat ai, bawm gaba gapaw ganan kra nna manya angawk byin mat ai, wang tawn ai kaw na ahpung hte ahpung rai htu wo hprawng pru wa ai ni mung nga wa sai, ndai nhtoi ni hta sha, Manmyen a sinpraw maga shanhte hte nau ntsan ai kaw Miwa dap ni hte Japan ni lana mi tup gasat chyi hkat nga ai. Hprawng pru wa ai Japan wunawng mi ting hpe, Naw Seng a Rawngteng hpung ni e abawng hku lu rim la masai. Rawngteng hpung ni e hkrau chyu hkrau gap gayin sat ai majaw, Japan ni hprawng lam n nga mat nna, Miwa dap kaw laknak wa jahkrat ai mung grai grai nga wa sai. Ndai zawn rai Myitkyina mayan na Japan dap ni hpe gasat shamyit mat wa nna, 1944 ning shata 8 hta Myitkyina nbungli dabang madu la lu ai kaw nna gaw, Japan angaw angam ni mung dingda maga de hprawng htingnut yu mat wa masai.
Hpan Ja
